Başlangıcından II. Meşrutiyet`e İkdâm gazetesi (1894-1908)

Abstract

5 Temmuz 1894 tarihinde Ahmet Cevdet tarafından İstanbul'da yayınlanmaya başlayan İkdâm Gazetesi, Meşrutiyetin tekrar ilan edildiği 24 Temmuz 1908 tarihine kadar toplam 5087 sayı yayınlanmıştır. Bu süre içinde 4 kez yayını durdurulmuş olup toplam 48 gün yayınlanamamıştır. Her sayısı 4 sayfadan oluşmakta olup ilk sayfası resmi haberlere ve yurtdışında meydana gelen önemli olaylara, ikinci ve üçüncü sayfaları iç siyaset hariç ülke genelinde meydana gelen olaylardan edebiyata ve sanata değin çeşitli konulara ve dördüncü sayfası da reklamlara ayrılmıştır. İkdâm'a yaklaşık 160 yazar hikâye, roman tefrikası ve makaleleriyle katkı sunmuştur. Bunun dışında matbaası da dâhil olmak üzere birçok kişiye istihdam sağladığı bilinmektedir. İkdâm'ın yayına başladığı yıllarda İstanbul'da yayınlanan Türkçe gazete sayısı 13 iken 1908 yılında 4'e düşmüştür. Bunun çeşitli sebepleri olmakla birlikte II. Abdülhamit yönetiminin tutumu ve okuyucu-gazete ilişkisinin zayıflığı temel nedenler olarak sayılabilir. Basına uygulanan sansürün artmasıyla beraber gazetelerin içerik oluşturmada zorlandıkları bilinmektedir. İçerik oluşturmada yaşanan sıkıntılardan dolayı, okuyucuların zamanla gazetelere ilgisinin azalması kaçınılmazdır. Dönemin gazetelerinin sağlıklı tiraj verilerine ulaşmak mümkün olmamakla birlikte bazı istatistiklerde ve anılarda verilen sayısal veriler, gazetelere ilginin fazla olmadığını göstermektedir. Böyle bir ortamda yayın hayatına başlayan İkdâm, yayınlanma sıklığı ve içeriğiyle standart bir gazete olmayı başarmıştır.İkdâm'ın içeriği yayınladığı edebiyat ürünleri ve çeşitli konularda kaleme aldığı makaleler olmak üzere 2 bölüme ayrılabilir. Bunlardan ilkinde roman tefrikaları, hikâyeler ve deneme yazıları bulunmaktadır. İkinci bölüm ise kendi içinde tarafımızdan 16 konu başlığına ayrılmıştır. Adli olaylardan hayvancılığa kadar geniş bir skalada içerik üretilmiştir. `Aile, Kadın, Çocuk ve Nüfus`, `Beşeri ve Sosyal Hayat`, `Dil ve Edebiyat`, `Eğitim`, `Fen, İlim ve İlim Adamları` ve `Ekonomi` konuları hakkında kaleme alınan makaleler, dönemin siyaset dışı hayatıyla ilgili değerli bilgiler içermektedir. Bu sebeple İkdâm'ın iç tenkidi bu konu başlıkları üzerinden yapılmıştır. Adı geçen 6 konu başlığı dışında kalan içerikle ilgili de dış tenkit bölümünde genel bir değerlendirme yapılmıştır. İkdâm'ın bir basın ürünü olarak şeklî içerik özellikleri, II. Abdülhamit döneminin basın ve düşün dünyasıyla ilgili farklı kaynaklarla da teyit edilebilecek kıymetli bilgiler içermektedir. Anahtar Kelimeler: İkdâm Gazetesi, Ahmet Cevdet, Türkçe Basın, II. Abdülhamit Dönemi, Tenkit

The İkdam Newspaper was first published in Istanbul by Ahmet Cevdet on 5 July 1894 until the date when the Constitutional Monarchy was re-announced in the 24th of July 1908 with a total published papers of 5087. During this period the publication has been stopped for 4 times with a total number of 48 days. All the newspapers consisted of 4 pages where the first page mostly included formal news and important incidents from foreign countries, the second and third pages included incidents that took place throughout the country -except subjects of internal politics- and various topics of literature and arts and the last page is left over for advertisements. Approximately 160 authors contributed to İkdam through stories, novelties and articles. Apart from this, it is known that it had provided many people an opportunity for employment including the printing house. The time when the İkdam was first published in İstanbul, it was known that there used to be 13 newspapers that were published in the Turkish language. By the year 1908 this number decreased to 4. While it is possible to justify various reasons for this condition, it can be considered that the main reasons may be explained as, the attitude of II. Abdülhamit and the weak relation between the reader and the newspaper. It is known that the newspapers had difficulties in creating content due to the increase of censorship applied to the pres. It is inevitable that readers had loss of interest in newspapers over time because of difficulties of creating content. It is not possible to reach to the healthy circulation data of the daily newspapers, but the numerical data given in some statistics and figures show that there used to be not much interest in the newspapers. Above all this, it can be accepted that İkdam has succeeded to be called as a 'standard newspaper' with its publication frequency and content despite having started broadcasting in such an environment. The content of İkdam can be divided into 2 categories which are explained as the publications of literature and articles that were written in various kinds of subjects. While novelties, stories and essays can be counted in the first section, the second section of the study included 16 headings that were detected by the researchers themselves. Articles on `Family, Woman, Children and Population`, `Humanities and Social Life` , `Language and Literature`, `Education`, `Science and Scientists`, and `Economics` is supposed to contain valuable information about the non-political life of that period. Therefore, the internal critique of İkdam has been investigated among mentioned topics. Beyond the 6 mentioned topic titles above, a general evalution has also been made on the content of the external critisism. The formal content and the characteristics of the İkdam as a press product, is accepted to contain valuable information that can be confirmed by different sources and gives precious clues of the press and the world of thought of II. Abdülhamit. Key Words: The Newspapers of Ikdam, Ahmet Cevdet, Turkish Press, The Period of Abdülhamit II, Critique