Anadolu sahası türk masallarındaki olağanüstülük motifi ve uygulamalı halk bilimi

Abstract

Bir milleti diğerlerinden ayıran temel göstergelerin başında söz konusu milletin sahip olduğu kültürel miras unsurları gelmektedir. Kültürel mirasın korunarak yaşatılması/yayılması ve sonraki kuşaklara aktarılması, kültürün devamı için bir gerekliliktir. Günümüzün değişen üretim, aktarım ve tüketim ortamları göz önünde bulundurulduğunda kültürel mirasın korunmasında ve yayılımında nasıl bir yol izlenmesi ve hangi aktarım araçlarının kullanılması gerektiği üzerinde durulması gereken hususlardandır. Çalışmamız; bu sorulardan hareketle masallar ve olağanüstülük motifi özelinde kültürel mirasın güncellenebileceği yeni kültürel ekonomik sahaları barındırmaktadır.Bu çalışmada güncellenecek unsurların belirlenmesi için öncelikle somut olmayan kültürel mirasın sözlü anlatımlar başlığı altında yer alan masallar, olağanüstülük motifi temelinde incelenmektedir. İncelenen masallar; il bazında yapılmış lisansüstü masal tezleri ve halk anlatmaları üzerine yapılmış ilk doktora tezi olan `Mahmutgazi Köyü'nde Halk Edebiyatı` adlı çalışmalar ile masal çalışmalarının öncü isimlerden olan Pertev Naili Boratav'ın `Zaman Zaman İçinde` ve `Az Gittik Uz Gittik` adlı eserlerinde yer alan örneklerdir.Tespit edilen motifler, Stith Thompson'un `Halk Edebiyatı Motif İndeksi` adlı eserinin F. Olağanüstülükler maddesine göre tasnif edilmektedir. Böylelikle Anadolu Sahası Türk Masallarındaki olağanüstülük motifinin dökümü çıkarılmakta, söz konusu unsurların masallarda nasıl çeşitlendiği görünür olmaktadır. Söz konusu motifler; sinema, edebiyat, müze ve benzeri gibi çoğaltılabilecek kültürel ekonomik alanlarda yeniden işlenerek ulusala ve küresele taşınabilecek, özgün üretimler/tasarımlar için bir veri hazinesi olabilecek özelliktedir. İkinci aşamada ise tespit edilen motiflerin günümüzde nasıl değerlendirilebileceği sorusuna cevap aranmakta, çeşitli öneriler sunulmaktadır. Bu kapsamda `Kırk Odalı Masal Müzesi`nin kurulabileceği dile getirilmekte; tarafımızca çizimleri yaptırılan aksakallı bilgin KumPir Dede, Peri Kızı Gülperi, Narkız, Arap, Abbas/Deli Gücük, Nohut Oğlan gibi markalaşabilecek masal figürleri sıralanmaktadır.

One of the leading basic indicators that distinguish one nation from the others is the cultural elements inherited by the nation in question. The preservation and dissemination of the cultural inheritance and its transfer to the following generations is a necessity for the continuation of the culture. The methods of preservation and dissemination of the cultural inheritance and the means of transfer to be used are among the issues that have to be emphasized by considering the changing mediums of production, transfer and consumption. Moving from these questions our study covers new areas of cultural economy, specifically in the areas of tales and motifs of marvels.In this work, in order to determine the elements to be updated, tales, which are categorized under the title of verbal narration of abstract cultural inheritance are investigated in relation to the motifs of marvels. The tales investigated are the samples taking place in the graduate theses made in the province on tales, in `Mahmutgazi Köyü'nde Halk Edebiyatı` the first doctoral study made on the folk narrations, and in `Zaman Zaman İçinde` and `Az Gittik Uz Gittik` the works of Pertev Naili Boratav, one of the leading figures working on tales.The motifs determined are classified according to the item F. Marvels in Stith Thompson's work, `Motif-Index of Folk-Literature`. Thus an account of motifs of marvels in the Anatolian Turkish Tales is given and how the elements in question vary in the tales become apparent. These motifs have the characteristics of becoming a data treasure for original productions/designs that can be carried to the national and global use in the reproducible cultural and economic fields of cinema, literature, museum, etc. In the next stage the answer to the question, `how can the determined motifs be utilized nowadays?` is being sought and various suggestions are proposed. Within this framework the possibility of setting up a `Kırk Odalı Masal Müzesi` is put forward; the fields in which tale figures like white bearded wise man `KumPir Dede, Gülperi, Narkız, Arap, Abbas/Deli Gücük, Nohut Oğlan` whose illustrations have been drawn by us can be branded are listed.