Göstergebilim bağlamında tüketim kültürü ve sanat: Enstalasyon

Abstract

Başlangıcından günümüze kadarki süreçte kapsam alanını genişleten 'sanat', 1910'lu yıllarda avanat-garde hareketler ile başlayıp, 1950'den sonra değişik türden araç-gereç ve farklı tekniklerle harmanlanan, biçim ve içerik bağlamında birçok değişikliğe uğrayan bir yapıya bürünmüştür. İçinde bulunulan çağın sosyo-kültürel yapısı, sanatta yaşanan bu değişimin nedenleri arasında gösterilebilir. 20. yüzyılın ortalarında, Dünya'da yaşanan savaşların neden olduğu yıkımdan kurtulmak isteyen başta ABD ve Avrupa ülkeleri endüstri alanında önemli atılımlar gerçekleştirmiştir. Bu dönemde, gündelik hayatta kullanılmak üzere birçok endüstri ürünü (tüketim nesnesi) seri şekilde üretilerek toplumların hizmetine sunulmuştur. Fakat bu durum, bilindik 'tüketim' algısını ortadan kaldırarak, 'tüketim kültürü' sürecini aktif hale getirmiştir. Artık 'tüketim' kavramı ile zaruri (gerekli) tüketim anlayışı yerini, 'tüketim kültürü' (zaruri olmadığı halde aşırı tüketim) kavramına bırakmıştır. Özellikle 1980'lerden sonra hayatın tüm alanlarına nüfuz eden 'tüketim' olgusu, birçok sanatçının, sanatsal üretimlerini oluşturma sürecinde beslendiği kaynak olmuştur. 1950'lerde tüketim imgelerini kullanan Pop-Art akımıyla başlayan 'tüketim-sanat' ilişkisi, sonraki süreçte tüketim nesneleri (seri üretilen endüstri ürünleri) ile biçimlenen bir forma dönüşmüştür. İzleyici, bilindik sanat anlayışı dışında üretilen bu eserleri, anlamlandırma (çözümleme) sorunuyla karşı karşıya kalmıştır. Bunun en önemli nedeni, gündelik yaşamda kullanılan nesnelerin işlevlerinden arındırılarak bu nesnelere farklı değerler yüklenmesi eylemidir. Bu süreç, somut kavramların soyut kavramlarla ilişkilendirilme durumunu ortaya çıkarmıştır. Bu durum, eserlerin biçimden ziyade içeriğinin yani eserlerin kavramsal boyutunun ortaya çıkartılmasını zaruri kılmıştır. 1970'lere kadar dilsel göstergelerin anlamlandırılması üzerine yoğunlaşan 'göstergebilim', bu süreçten sonra görüntüsel göstergeler üzerinde de çalışmalar yapmıştır. Göstergebilimciler, oluşturdukları (temelde Saussure ve Peirce'in göstergebilim metodlarından hareket ederek) göstergebilim yöntemleri ile sanat eserlerinin analiz edilerek çözümlenebileceğini ortaya koymuşlardır. Enstalasyon, sanatın bir ifade biçimidir. Bu ifade biçiminde anlam derinlerde yatar. Anlamın ortaya çıkartılabilmesi sanatçının esere yerleştirdiği kod ve şifrelerin doğru bir şekilde saptanmasıyla mümkündür. Tezin ana hedefi, 1980 sonrası üretilen sanatsal çalışmalardan beş farklı sanatçıya ait 'Enstalasyon (Yerleştirme)'un 'tüketim kültürü' ile olan ilişkisi, göstergebilimci Algirdas Julien Greimas'ın 'Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemi' kullanılarak ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu çözümleme yöntemi; 'Betisel Düzey, Anlatısal Düzey ve İzleksel Düzey' olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.Anahtar Kelimeler: Sanat, Kültür, Tüketim Kültürü, Göstergebilim,Enstalasyon (Yerleştirme).

The 'art' that has extended its extent from past to present has started with avant-garde movements in 1910's. After 1950 it has blended with various equipment and techniques thus the art's structure has changed in terms of form and content. The social-cultural structure of the current era can be shown as one of the reasons of this change. In the midst of 20th century, the countries in need of escaping the damage of wars such as, being in the first place, USA and other European countries have made breakthrough in industry. In this era lots of industrial product has been produced for daily usage. However, this has changed the 'consumption' definition we know and created the 'consumption culture'. While the consumption meant getting what is essential, now with the new 'consumption culture' concept it means getting anything even though it is not essential. Especially after 1980's the 'consumption' phenomenon has influenced all fields of life and become a great source of art for many artists. In 1950's, the consumption and art relation, that has started with Pop-Art trend which uses the images of consumption, has become a form of art that is structured with industrial products. The audience has faced an interpretation issue for mentioned art that was beyond the common art perception. The main reason for this is purging the old meaning and functions of objects that are used for daily living then attributing a new and diversified meaning to them. This period has conceived the phenomenon of associating the concrete concepts to abstract concepts. This occurrence necessitated featuring the conceptual extent rather than the figural extent of the artworks. After mentioned period 'semiotics' that focused on verbal indicators until 1970's has started to study visual indicators too. Based upon Saussure and Pierce's studies on semiotics, semioticians proved that artworks can be analyzed and explained with various semiotic methods. Installation is an explicandum of art. In this explicandum the meaning is often very deep. It is possible to determine the code of the artist from the artwork and reveal the true meaning.In this study, it is aimed to understand the relation between post 1980 era installation artworks from five different artists and 'consumption culture' by using the 'Semiological Analysis Method' which was developed by French semiotician Algirdas Julien Greimas. This method consists of three stages: 'Descriptive Level, Narrative Level and Thematic Level.'Key Words: Art, Culture, Consumption Culture, Semiotics, Installation.