Çevre eğitimine yönelik hazırlanan formal ve informal uygulamaların akademik başarı, tutum ve öğrenci kazanımları açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma `Canlılar Dünyasını Gezelim ve Tanıyalım` ünitesi çerçevesinde yapılan formal ve informal uygulamaların öğrencilerin çevre bilgi düzeyi ve çevreye yönelik tutumları üzerindeki etkisinin saptanması ve bilişsel-duyuşsal kazanımlarının ortaya çıkartılması amacıyla yapılmıştır. Çalışma, Samsun il merkezinde yer alan bir devlet okulu ile bir özel okul ve köyde yer alan bir devlet okulunda gerçekleştirilmiştir. Her okuldan bir kontrol ve bir deney grubu olmak üzere ikişer sınıf seçilmiştir. Çalışmada, deney gurubunda il merkezindeki devlet okulundan 21, özel okuldan 19, köy okulundan 20 ve kontrol grubunda ise il merkezindeki devlet okulundan 20, özel okuldan 19 ve köy okulundan 17 olmak üzere toplam 116 öğrenci yer almıştır. Nicel ve nitel verilerin elde edildiği karma yöntemle yürütülen araştırmanın nicel verileri SPSS paket programı ile analiz edilmiş, nitel verilerin analizinde ise içerik analizi yapılmıştır. Nicel veri toplama aracı olarak `Çevreye Yönelik Bilgi Testi`, `Çevreye Yönelik Tutum Ölçeği` kullanılmış ve nitel veri toplama aracı olarak `Çevre Eğitimi Uygulamaları Değerlendirme Formu`, `Mülakatlar`, `Çevre Gözlem Sınıflandırma Kağıtları`, ve `Araştırmacı Genel Gözlem Formu` kullanılmıştır. Nicel olarak çevreye yönelik bilgi testinden elde edilen sonuçlara bakıldığında sadece köyde yer alan devlet okulu öğrencilerinin deney ve kontrol grupları arasında çevre bilgisi bakımından deney grubunun lehine anlamlı farklılık görülürken, il merkezinde yer alan devlet okulu ve özel okul öğrencilerinde deney ve kontrol grupları arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Okulların deney grubu öğrencilerinin karşılaştırılmasında ise köyde yer alan devlet okulunun il merkezinde yer alan devlet okulu ve özel okula göre çevre bilgi düzeylerinde daha fazla gelişme olduğu görülmüştür. Çevreye yönelik tutumlar incelendiğinde her üç okulun öğrencilerinde deney ve kontrol grupları arasında herhangi bir anlamlı farklılık görülmemiştir. Okulların deney grubu öğrencilerinin karşılaştırılmasında ise özel okul öğrencilerinin il merkezinde yer alan devlet okulu öğrencilerine göre çevreye yönelik tutumlarında olumlu yönde gelişim olduğu gözlenmiştir. Buna göre; doğal yaşama daha yakın olan öğrencilerin formal ve informal öğrenmelerinin birlikte desteklendiği durumlarda çevreye yönelik bilgilenmeleri açısından daha başarılı sonuçlar elde ettikleri, doğal yaşamdan uzak olan öğrencilerin ise çevreye yönelik tutum açısından olumlu yönde daha çok farklılaştığı sonucuna varılmıştır. Nitel olarak `Çevre Eğitimi Uygulamaları Değerlendirme Formu`ndan elde edilen sonuçlara göre; çevre eğitimine yönelik formal ve informal uygulamaların öğrencilerde meydana getirdiği bilişsel ve duyuşsal kazanımlar tespit edilmiştir. Buna göre; öğrencilerin bilişsel kazanımlarının `Doğa ve Canlılar`, `Çevre Sorunları ve Çözümü` ve `Yaşam` konularında olduğu saptanmıştır. Duyuşsal kazanımların ise, `Doğa ve Canlılarla Etkileşim ve Öğrenme`, `Çevre Koruma` ve ` Sosyal İletişim ve Öğrenme` konularında olduğu tespit edilmiştir. Çevre eğitimine yönelik yapılan formal ve informal uygulamaların kazandırdığı bilişsel ve duyuşsal kazanımlar çevre konularında öğrenme zenginliği gerçekleştirilmesi ve yaşam boyu öğrenmeyi sürdürecek motivasyonun oluşturulması açısından önemli bir sonuç olmuştur. Mülakatlardan elde edilen sonuçlara bakıldığında; öğrencilerin tamamı etkinliklerle ilgili olumlu yönde görüş belirtmişlerdir. Öğrencilerin `Kuşlar, Kuş Halkalama`, `Doğal Yaşam, Doğal Ortam`, `Biyoçeşitlilik`, `Atıkların Zararları ve Doğa Koruma`, `Bitki Kurutma`, `Canlı-Cansız Ayrımı ve Sınıflandırılma` ve `Canlıların Yaşam Ortamı` konularında öğrenmeler gerçekleştirdikleri belirlenmiştir. Öğrencilerin sınıfta öğrenilemeyen ancak çalışmada yer alan etkinliklerle öğrendiklerini belirttikleri konular ise `Kuşlar, Kuş Halkalama`, `Atıklar`, `Bitki kurutma`, `Biyoçeşitlilik`, `Doğal Yaşam Ortamları` ve `Doğada Çalışma` olmuştur. Gerçekleştirilen etkinliklerin öğrenciler tarafından beğenilerek doğada çalışma, öğrenme ve zaman geçirme isteğinin oluşması; biyoçeşitlilik, doğa ve doğanın korunması konularında öğrencilerin kendi öğrenmelerini yapılandırabilmeleri sağlanmıştır. Yapılan çalışma, öğretim programında yer alan kazanımların gerçek yaşam deneyimleri yolu ile kazandırılmasına ve öğrencilerin formal ve informal öğrenmelerini bütünleştirmelerine yol açmıştır. `Çevre Gözlem-Sınıflandırma Kâğıtları`ndan elde edilen sonuçlara göre öğrenciler ders kitaplarında yer almayan birçok canlı ve cansız varlığı gözlemlemişlerdir. Cansız varlıklardan yaşama ait kullanılanların, canlı varlıklardan ise günlük yaşamda sık karşılaşılanların daha çok yazıldığı görülmektedir. Öğrenciler tarafından yapılan sınıflandırmalarda günlük yaşamda sık karşılaşılan canlıların ve yaşamda kullanılan cansız varlıkların yazılmış olması nedeni ile fen derslerinde doğa ve canlılarla sık sık etkileşimin sağlanmasının tanıdık olunan varlıkların sayısında artışa neden olabileceği düşünülmüştür. Araştırmacı gözlemlerine göre ise `Doğada Öğrenmeye ve Zaman Geçirmeye Duyulan İlgi ve İstek durumu`, Doğa ve Canlılara Karşı Tutum`, `Gerçekleştirilen Öğrenmeler`, `Etkinlikler Sırasında Eğitimciler ve Akranlarına Karşı Tutum` boyutlarında devlet okullarında biraz daha fazla olmak üzere her üç okulun benzer öğrenmeler gerçekleştirdikleri tespit edilmiştir. Küçük yaşlardan itibaren doğa ve canlılarla etkileşimin sağlanmasının, doğa ve canlılarla ilgili olumlu tutuma sahip olunması konusunda önemli bir durum olduğunu düşünmekteyiz. Tüm sonuçlar ele alındığında; formal ve informal uygulamaların birlikte kullanılması durumunda öğrenmenin, çevreye karşı olumlu tutum gelişiminin, bilişsel ve duyuşsal kazanımların daha fazla olabileceği sonucuna varılmıştır. Bu nedenle bu tür uygulamaların her sınıf düzeyinde ve birçok ünitenin öğretilmesinde yararlı olabileceği düşünülmektedir.

This study examines the impacts of formal and informal practices within the `Exploring the World of Living Creatures` unit on the level of environmental information taken in students, and their approach to the environment, and assesses their cognitive and affective outcomes. The study involved the students of a state school and a private school in the center of Samsun, and a state school located in a village, with two classes chosen from each school to serve as an experiment group and a control group. The experiment group comprised 21 students from the state school in the city center, 19 students from the private school and 20 students from the village school, while and the control group comprised 20 students from the state school in the city center, 19 students from the private school and 17 students from the village school. In total, 116 students were involved in the study, in which both qualitative and quantitative data was analyzed. The quantitative data was analyzed using the SPSS package program, and the qualitative data was analyzed by way of a content analysis. The collection of quantitative data was made using the `Environmental Information Test` and the `Environmental Approach Scale`, while the `Assessment Survey for Environment Education Practices`, the `Interviews` the `Environmental Observation Classification Papers` and the `Researcher General Observation Form` were employed for the collection of qualitative data. On the quantitative side, an analysis of the results from the Environmental Information Test revealed that only in the village school was there a significant difference between the experiment and the control groups in favor of the control group, in terms of garnered environmental information; while no significant differences were identified between the experiment and control groups in either the state school or private school located in the city center. A comparison of the experiment groups of the three schools reveals that students of the village school have a better level of environmental information than the students of both the state school and the private school in the city center. When we examined the approaches of the students toward the environment, no significant difference was observed between the experiment and control groups. When the students in the experiment group of each school were compared, private school students have improved their approach towards the environment better than the state school in the city center. Accordingly, it can be understood that students who live closer to nature retain more environmental information, as their formal and informal learning occur simultaneously, while students who live further away from nature experience a greater positive improvement in their attitude toward nature than the other students. Qualitatively, the results of the `Assessment Survey for Environment Education Practices` indicated that formal and informal practices in environment education had cognitive and affective outcomes in the students. Accordingly, it was determined that the students had cognitive outcomes in regards to `Nature and Living Creatures`, `Solutions to Problems in Nature` and `Life`, with affective outcomes noted in `Nature and Interaction with Living Things and Learning`, `Environmental Conservation` and `Social Communication and Learning`. The cognitive and affective outcomes related to formal and informal practices in environmental education are significant, since they enrich environmental learning and motivate the students toward life-long learning. When the results of the interviews were examined, all of the students commented positively on the events. It was determined that students learned about `Birds, Bird Banding`, `Natural Life, Natural Environment`, `Bio-diversity`, `Harm done to the Environment and Living Creatures by Waste and Nature Conservation`, `Drying Plants`, `Living Non-Living Distinction and Classifying Living Creatures` and the `Habitats of Living Creatures`. The students reported that `Bird Banding, Birds`, `Wastes`, `Drying Plants`, `Bio-diversity`, `Habitats` and `Studying in the Nature` were subjects that had not learned in the classroom, but learned during the events. The events gave the students a willingness to study, learn and spend time in nature, and to structure their own learning on bio-diversity, nature and nature conservation. These practices helped the students to learn about the subjects included in their curriculum with real life experiences, and to integrate their formal and informal learning. The results of the `Environmental Observation Classification Papers` indicated that the students observed many living and non-living things that are not included in their school books. It was seen that the students wrote mostly about non-livings things used in daily life, and the living creatures they encountered frequently in daily life. Since the students mostly wrote, in the classifications, the names of the living creatures they encountered frequently and the non-living things used in daily life, it is believed that frequent interactions with nature and living creatures may increase the number of the animals known by the students. According the researcher observations, all three schools demonstrated almost the same learning levels, although the two state schools recorded slightly higher levels, in the `Interest and Will to Learn and Spend Time in Nature`, `Attitude Towards Nature and Living Creatures`, `Learnings Performed` and `Attitude toward Instructors and Peers during the Events` areas. We believe that it is important for children to have the opportunity to interact with nature and living creatures so that they develop a positive approach to nature and living things. Considering all of the outcomes, it is concluded that the use of formal and informal practices together results in better learning, in the development of positive attitudes towards the environment, and better cognitive and affective outcomes. Accordingly, it is believed that making use of such practices will be beneficial in the teaching of many units among students of any grade.