Öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırma, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim görmekte olan öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygı düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılmıştır. İlişkisel tarama modelinde olan çalışmanın evreni 2018-2019 eğitim öğretim yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim görmekte olan 3. ve 4.sınıf öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi iki aşamalı bir örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Çalışma evreni önce öğretmen adaylarının öğrenim gördükleri anabilim dalları olmak üzere alt tabakalara ayrılmıştır. Sonra alt evrenden birim çekme işlemi olasılığa dayalı örnekleme türü olan basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenmiştir. Araştırmada gönüllülük esasına dayalı olarak yapılan anket çalışmalarında araştırmacıya eksiksiz geri dönen 1068 ölçek araştırma verisi olarak kabul edilmiştir. Bu kapsamda örneklem Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nde öğrenim görmekte olan 1068 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırmanın verileri, Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından Tschannen-Moran ve Woolfolk'dan (2001) uyarlanarak geliştirilen `Öğretmen Öz Yeterlik Ölçeği` ve Saban, Korkmaz ve Akbaşlı (2004) tarafından, Borich'den (1996) uyarlanarak geliştirilen ` Öğretmen Adayı Kaygı Ölçeği` ile toplanmıştır. Ölçek üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde demografik verilere, diğer bölümde öz yeterlik algı düzeylerini belirleyebilmek amacıyla üç boyut altında yer alan 24 maddeye ve son bölümde mesleki kaygı düzeylerini belirleyebilmek için üç boyut altında yer alan toplam 45 maddeye yer verilmiştir. Anket verileri analiz edilirken, yüzde, aritmetik ortalama, frekans, standart sapma, t-testi, üç veya daha fazla grubun ölçüm değerleri ile karşılaştırılmasında ANOVA testi kullanılmıştır. ANOVA testinde istatistiksel açıdan anlamlı farklılıklar bulunduğunda Scheffe veya tamhane çoklu karşılaştırma testi gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın yordama amacını sınamak üzere basit ve çoklu regresyon analizi işlemleri uygulanmıştır. Araştırmada anlamlılık düzeyi ,05 olarak kabul edilmiş olup, elde edilen tüm sonuçlar çift yönlü sınanmıştır. Araştırmada istatistiksel analizler SPSS 14,0 programı kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın sonuçları şu şekilde sıralanabilir: Öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarının `oldukça yeterli` düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının öğretim stratejilerine yönelik öz yeterlik algılarının, öğrenci katılımına ve sınıf yönetimine yönelik öz yeterlik algılarından daha yüksek seviyede olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının mesleki kaygı seviyelerinin düşük düzeyde olduğu görülmüştür. Öğretmen adaylarının görev merkezli kaygılarının, ben ve öğrenci merkezli kaygılara göre daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarının sadece sınıf yönetimine yönelik alt boyutunda cinsiyet değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılık bulunmuştur. Erkek öğretmen adaylarının sınıf yönetimine yönelik öz yeterlik algılarının kadın öğretmen adaylarınınkinden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adayı öz yeterlik ölçeği toplam ve alt boyutlarının hiçbirinde sınıf değişkenine göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Öğretmen adayı öz yeterlik ölçeği toplam ve tüm alt boyutlarında branş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılıklar bulunmuştur. Görsel Sanatlar bölümünde öğrenim görmekte olan öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları tüm alt boyutlarda diğer branşlara göre daha yüksek çıkmıştır. Öğretmen adayı kaygı ölçeği toplam ve tüm alt boyutlarında cinsiyet değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılıklar bulunmuştur. Kadın öğretmen adaylarının ben merkezli, görev merkezli ve öğrenci merkezli kaygılarının erkek öğretmen adaylarınınkinden daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adayı kaygı ölçeği toplam ve alt boyutlarının hiçbirinde sınıf değişkenine göre anlamlı farklılık olmadığı belirlenmiştir. Öğretmen adayı kaygı ölçeği toplam ve tüm alt boyutlarında branş değişkenine göre anlamlı düzeyde farklılıklar bulunmuştur. Beden eğitimi öğretmenliği bölümünde okuyan öğretmen adaylarının mesleki kaygıları tüm alt boyutlarda diğer branşlara göre daha düşük çıkmıştır. Ben ve öğrenci merkezli kaygı alt boyutlarında en yüksek kaygı ortaokul matematik öğretmenliği bölümünde okuyan, görev merkezli kaygı alt boyutunda ise, en yüksek kaygı fen bilimleri öğretmenliği bölümünde okuyan öğretmen adaylarında olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasında negatif yönde yüksek düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir. Öğretmen adaylarının öz yeterlik algılarının mesleki kaygılarının anlamlı yordayıcısı olduğu ve mesleki kaygılardaki değişimin % 13'ünü açıkladığı tespit edilmiştir.

This research was carried out to determine the self-efficacy perceptions, professional anxiety levels and the relationship between these two concepts at the Faculty of Education at Ondokuz Mayıs University. The universe of this study, which is in the relational survey model, consists of 3rd and 4th year students studying in the Faculty of Education of Ondokuz Mayıs University in the 2018 – 2019 academic year. The sample was determined using two stages Sampling Method. Firstly, the population divided into sub-layers and these were determined as Main Science Department. Then, the Unit Withdrawal Process from the sub-universe was determined with the Simple Random Sampling Method, which was based on probability. 1068 scales turning as a complete to the researcher were accepted as a research data according to the survey studies which were done by voluntarism. In this situation, the sample consists of 1068 prospective teachers from the Faculty of Education at Ondokuz Mayıs University. The data of the research was collected with teacher self-efficacy scale which was developed by Çapa, Çakıroğlu and Sarıkaya (2005) adapted from Tschannen-Moran and Woolfolk (2001) and prospective teacher anxiety scale which was developed by Saban, Korkmaz and Akbaşlı (2004) adapted from Borich (1996). This scale consists of three parts. The first part includes demographic data, the second part includes 24 items in three dimensions in order to determine the self-efficacy perception levels and the last part includes 45 items in three dimensions again so as to determine the professional anxiety levels. While analyzing the survey data, percentage, arithmetic mean, frequency, standard deviation, t-test and ANOVA test which is suitable for comparing independant three or more groups with measurement values were used. As ANOVA test showed significant differences statistically, Scheffe or tamhane multiple comparison test was carried out. Simple and multiple regression analysis processes were performed to test the purpose of the study. The level of significance in the study was accepted as ,05 and all the results were tested in two-ways. Statistical analyzes were done using SPSS 14,0 program in the research. The results of the research can be listed as: self-efficacy perceptions of prospective teachers were seen to be quite suffienct. Self-efficacy perceptions of prospective teachers towards teaching strategies were found to be higher than self-efficacy perceptions of prospective teachers towards student participation and classroom management. It was found that prospective teachers' professional anxiety levels were low. It was determined that the task-centered anxiety of prospective teachers was higher than self-centered anxiety and student-centered anxiety of prospective teachers. A significant difference was found in the sub-dimension only towards to classroom management of the self-efficacy perceptions of prospective teachers according to the gender variable. Male prospective tecahers' self-efficacy perceptions of classroom management were found to be higher than female prospective teachers'. It was determined that there was no statistically significant difference either in total or sub-dimensions of self-efficacy prospective teachers' scale according to the class variable. Significant differences were found both in total and the whole sub-dimensions of self-efficacy of prospective teachers' scale according to the teaching fields variable. Self-efficacy of prospective teachers studying in the Visual Arts Department were higher in all sub-dimensions compared to the other teaching fields. Significant differences were found in total and the whole sub-dimensions of prospective teachers' anxiety scale according to the gender variable. It was determined that self-centered, task-centered and student centered concerns of female prospective teachers were higher than that of male prospective teachers. It was determined that there was no significant difference in none of the total or sub-dimensions of prospective teachers' anxiety scale according to the class variable. Significant differences were found both in total and sub-dimensions of prospective teachers' anxiety scale according to the teaching fields variable. The professional concerns prospective teachers studying in Physical Education Departmant were lower in all sub-dimensions compared to the other teaching fields. While the highest concern in sub-dimensions of self-centered and student centered anxiety was found to be in prospective teachers studying in Secondary School Mathematics Teaching Department, the highest concern in sub-dimenisons of task-centered anxiety was found to be in prospective teachers studying in Science Teaching Departmant. It was determined that there is a high negative correlation between self-efficacy perceptions and professional concerns of prospective teachers. It was determined that prospective teachers' self-efficacy perceptions are significant predictors of their professional concerns and to explain 13% of the change in professional concerns.