Okul müdürlerinin öğretimsel liderlik özelliklerine ilişkin ortaokul öğretmenlerinin görüşleri (Samsun ili örneği)

Abstract

Son yıllarda eğitim yönetiminde lider yöneticiliğin önemi artmaktadır. Yöneticilerden etkili bir yönetici olmalarının yanında etkili bir lider de olmaları beklenmektedir. Eğitim sisteminde yeniliklerin okullarda başlaması bir zorunluluktur. Hızla gelişen ve değişen günümüz şartlarında etkili bir liderin kendini sürekli yenilemesi ve çevresini de bu yönde etkilemesi gerekmektedir. Bu nedenle okul yöneticilerinin her öğrencinin başta bilişsel, sosyal, psikolojik, estetik olmak üzere her yönden gelişmesi için etkin bir öğrenme çevresi oluşturması gerekir. Bunlar ancak etkili bir öğretimsel liderlik yapılarak gerçekleştirilebilir. Öğretim liderliğini diğer liderlik türlerinden ayıran en temel özellik, öğretimsel liderin öğrenme ve öğretme süreçleri üzerine odaklanmasıdır. Öğretimsel liderlik; öğrenciler, öğretim programı, öğrenme-öğretme süreçleriyle doğrudan ilgilenmeyi gerektirdiğinden, diğer liderlik türlerinden farklılaşır. Bu çalışmanın amacı, Samsun ilindeki ortaokul müdürlerinin öğretimsel liderlik rollerini hangi düzeyde gerçekleştirdiklerini öğretmen görüşlerine dayalı olarak belirlemektir. Veri toplama aracı olarak Şişman'ın (2004) okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışları ile ilgili geliştirdiği `Öğretimsel Liderlik Ölçeği` kullanılmıştır. Çalışmanın istatiksel analizlerinde SPSS 17.0 paket programı kullanılmıştır. Çalışmada beşli likert ölçeği kullanılmıştır. Alt ölçekleri frekans, aritmetik ortalama, standart sapma, yüzde değerleriyle birlikte verilmiştir. Alt ölçeklerin normal dağılımına uygunluğu Kolmogorov Smirnov normallik testi ile incelenmiştir. Kolmogorov Smirnov sonuçları normal dağılmadığı (p≤.05) için verilerin analizinde parametrik olmayan (non-parametrik) istatistik yöntemleri kullanılmıştır. Normal dağılma göstermeyen değişkenlerin iki grup arası karşılaştırmalarında Mann Whitney U testi, üç ve daha fazla grup karşılaştırmalarında Kruskal Wallis testi kullanılmıştır. Çalışmadaki tüm istatistiksel analizlerde p değeri .05'in altındaki karşılaştırmalar istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Araştırmada okul müdürlerinin öğretimsel liderlik rollerini başarılı bir şekilde yerine getirdiği ancak bu durumun özel okullarda daha yüksek düzeyde gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Görev yapılan okul türlerine göre ölçeğin bütün alt boyutlarında, özel okullarda görev yapan okul müdürleri lehine anlamlı farklılık görülmüştür. Öğretmenlerin görev yaptıkları ilçelere göre ölçeğin tüm alt boyutlarında Atakum ve Tekkeköy ilçeleri lehine anlamlı farklılık görülmüştür. Okulun bulunduğu yerleşim merkezine göre ölçeğin `öğretmenlerin desteklenmesi ve geliştirilmesi` alt boyutu haricindeki tüm alt boyutlarında anlamlı farklılık olduğu ve bu farklılığın yerleşim yeri köy lehine meydana geldiği, dolayısı ile de köy okullarındaki okul müdürlerinin öğretimsel liderlik rollerini şehirdeki (belde-ilçe) okul müdürlerine göre daha yüksek düzeyde gerçekleştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır. Öğretmenlerin öğrenim durumu değişkenine göre devlet okullarındaki öğretmenler arasında ön lisans mezunları lehine anlamlı farklılık olduğu ancak özel okullarda görev yapan öğretmenler arasında anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür. Öğretmenlerin görev yaptıkları okullardaki öğrenci sayılarına göre devlet okullarında ölçeğin tüm alt boyutlarında anlamlı farklılık olduğu ve öğrenci sayılarının artmasının okul müdürlerinin öğretimsel liderlik özelliklerini yerine getirememelerine neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunların yanında öğretmenlerin cinsiyetlerine ve mesleki kıdemlerine göre okul müdürlerinin öğretimsel liderlik rollerini gerçekleştirme düzeyleri arasında anlamlı farklılık olmadığı tespit edilmiştir.

In recent years, the importance of leader management in education management increases. Besides being an effective manager, it is also expected school administrators to be effective school leaders. In the education system, it is imperative that innovations start in schools. In today's rapidly changing schools, an effective leader must constantly renew himself and influence his environment in this direction. For this reason, school administrators should create an effective learning environment for each student to develop them in cognitive, social, psychological and aesthetic aspects. These developments can only be practised based on effective instructional leadership. The most important feature that distinguishes instructional leadership from other types of leadership is that the instructional leader focuses on learning and teaching processes. This study aims to determine the realisation level of instructional leadership roles of the secondary school principals in Samsun based on the opinions of teachers. Instructional Leadership Scale including 5-point Likert scale which developed by Sisman (2004) was used as a data collection tool. SPSS 17.0 package program was used in the statistical analysis of the study. Frequency, mean, standard deviation, and percentage scores were given related to the subscales. The normality of the data was examined by using Kolmogorov Smirnov normality test. According to Kolmogorov Smirnov results non-parametric statistical methods were used in the analysis of the data. The Mann Whitney U test was used to compare the two groups and Kruskal Wallis test was used for the comparison of three and more groups. p values below .05 were considered statistically significant in all statistical analyzes.The results show that the school principals successfully fulfilled instructional leadership roles, but it was higher in private schools. A significant difference was found in all sub-dimensions of the scale in school type variable. Difference was found in favour of the school principals working in private schools. The mean scores differ significantly in favour of Atakum and Tekkeköy districts in all sub-dimensions of the scale. A significant difference was found in all sub-dimensions of the scale except of the sub-dimensions `Supporting and developing teachers` in terms of the settlement centre of the school variable. It was concluded that this difference occurred in favour of the village schools. The school principals working in the village schools performed educational leadership roles at a higher level than the school principals in the city (district-county). According to the teachers' educational status, there was a significant difference between the teachers in public schools in favour of associate degree graduates, but there was no significant difference between teachers working in private schools. A significant difference was found in all sub-dimensions of the scale in terms of the number of students in the schools variable in favour of the public schools and the increase in the number of students leads to the fact that school principals fail to fulfill the instructional leadership characteristics. In addition, it was determined that there was no significant difference between the level of performing instructional leadership roles of school principals according to the gender and professional seniority variables.