Sosyal bilgiler öğretmen ve öğretmen adaylarının özel alan yeterliklerini etkileyen faktörlere ilişkin görüşleri ve bu yeterliklerin lisans eğitimiyle ilişkisi

Abstract

Bu araştırmada, sosyal bilgiler öğretmen ve öğretmen adaylarının görüşlerine göre özel alan yeterliklerini etkileyen faktörler ve özel alan yeterliklerinin lisans eğitimi ile olan ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla, sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğretmen adaylarının görüşlerine başvurulmuştur. Araştırma, 2017-2018 eğitim ve öğretim yılı bahar döneminde Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi sosyal bilgiler öğretmenliği son sınıfta öğrenim gören sekiz öğretmen adayı ve yine aynı üniversiteden son beş yıl içerisinde mezun olup atanmış olan on iki sosyal bilgiler öğretmeni ile sınırlandırılmıştır. Nitel yaklaşımın benimsendiği araştırmada görüşme tekniği kullanılarak veriler elde edilmiştir. Araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formunun kullanıldığı araştırmada elde edilen veriler, içerik analizi ile çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda öğretmen ve öğretmen adaylarının MEB tarafından belirlenen sosyal bilgiler öğretmeni özel alan yeterliklerinin bir kısmını lisans eğitimi ile kazanabildikleri ancak bununla birlikte bazı yeterlik alanlarını kazanmada ise eksiklikler olduğu ve sorunlar yaşandığı tespit edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre genel itibariyle aldıkları lisans eğitimine dayanarak hem sosyal bilgiler öğretmenleri hem de öğretmen adayları kendilerini en fazla `öğrenme–öğretme sürecinde alan bilgisini kullanma` (ÖÖSABK) alanında yeterli gördükleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte yine aldıkları lisans eğitimine dayanarak hem sosyal bilgiler öğretmenlerinin hem de öğretmen adaylarının kendilerini `okul, aile ve toplumla iş birliği yapma` (OA ve TİY) ve `izleme ve değerlendirme yapabilme` (İDY) alanlarında az yeterli gördükleri belirlenmiştir. Öğretmen ve öğretmen adaylarına göre özel alan yeterliklerini kazandırmada sosyal bilgiler lisans programında bulunan öğretmenlik uygulaması, okul deneyimi, özel öğretim yöntemleri 1-2 ile öğretim ilke ve yöntemleri dersleri en etkili dersler olarak düşünülürken; ölçme ve değerlendirme, topluma hizmet uygulamaları ve uzaktan eğitim yolu ile alınan dersler en etkisiz dersler olarak ifade edilmiştir. Araştırmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda, sosyal bilgiler öğretmeni özel alan yeterliklerini daha iyi kazandırabilecek bir lisans programı için bazı öneriler sunulmuştur.

In this research, the factors affecting the special field competencies and the relationship between special field competencies and undergraduate education were tried to be put forward according to the views of social studies teachers and teacher candidates. For this reason, the views of the teachers and the teacher candidates of social studies were consulted. The research was limited to eight teacher candidates who were educated in the last grade of the department of social studies teaching of Samsun Ondokuz Mayıs University in the spring semester of 2017-2018 academic year and eight social studies teachers who graduated from the same university and were appointed as teachers in the last five years. In the study in which the qualitative approach was adopted, the data were obtained by using the interview technique. The data obtained in the research using the semi-structured interview form developed by the researcher was analyzed by content analysis. As a result of the research, it has been found that the teachers and the teacher candidates can acquire the Social Studies private field competences determined by the Ministry of Education through undergraduate education, however there are also deficiencies and problems in acquiring some areas of competences. According to the findings, as a result of the undergraduate education they obtained, it was determined that the competence area in which they exist who see themselves qualified among the social science teachers and the teacher candidates is `WTWSFC` working together with school, family and community. The area with the greatest number of people who see themselves as inadequate was determined as the `ability to monitor and evaluate `AME'' among the teachers and `professional development `PD` among the teacher candidates private field competences. While special teaching methods 1-2, teaching practice / school experience and teaching principles and methods lessons are considered as the most effective lessons in obtaining private field competencies according to teachers and teacher candidates, the lessons given through the distance education in the university are expressed as the most inefficient lessons. In line with the results of the research, some proposals have been made such as the introduction of some new undergraduate courses which can earn each competence and the increase of the credits of some practice lessons in the program.