Türk fen eğitim tarihinde ışık ve ses ünitelerindeki değişimlerin didaktiğin antropolojik kuramı açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Cumhuriyetin ilanını takip eden yıllar içerisinde yürürlükte olan programlara göre hazırlanan fen dersi kitaplarında yer alan ışık ve ses ünitelerinin nasıl ele alındıklarını Didaktiğin Antropolojik Kuramı ışığında incelemektir. 1926 – 2018 yılları arasında uygulanan 9 öğretim programı çerçevesinde hazırlanan 31 ders kitabındaki Işık ve Ses üniteleri araştırmanın veri kaynağını oluşturmaktadır. Bu çerçevede Işık ve Ses ünitelerinin 1926 – 2018 arası Fen ders kitaplarında yaşadıkları yerler (habitat) ve bu yerlerdeki fonksiyonları (nişleri) araştırılmıştır. Ayrıca Işık ve Ses ünitelerinin kavramlar, görseller, günlük hayat, kullanılan dil gibi öğelerin kullanımına ilişkin kurumsal tanımalardaki değişimler analiz edilmiştir. Nitel araştırma deseninde gerçekleştirilen çalışmada derlenen veriler, MAXQDA 12 nitel analiz programı kullanılarak sözcük, cümle ve görseller bazında kodlamalar yapılarak analiz edilmiştir. Bu bağlamda ışık ve ses kavramlarının yer aldığı üniteler ve bu ünitelerde kavramların sahip oldukları roller belirlenmiştir. Sözcük bazında dil bakımından öğrencinin öğrenme içerisine aktif katılımının ölçüsü olarak fiil kipleri (istek kipi, emir kipi), ders kitaplarında öğrencilerin çevreleri ile etkileşimi ve günlük hayatla bağlantılarını ölçmek amacıyla günlük hayata ilişkin öğeler (eşya, şahıs ve meslekler, bitki, hayvan, mekan, aktivite, bilim insanı), cümle bazında kavram öğretimine ilişkin değişiklikleri analiz etmek amacıyla tanım ve soru cümleleri ve görsel bazında görsel çeşitlerine (fotoğraf, resim/çizim, diyagram ve grafik/tablo) ile gerçeğe olan yakınlıklarına veya bilimsel bilginin modellenmiş öğelerine göre analizler yapılmıştır. Yapılan analizler ışığında bazı yıllardaki programlara göre hazırlanan ders kitaplarında, Türk eğitim sisteminde kırılma noktalarının olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca elde edilen bulgular ışığında, kitaplardaki içerik yoğunluklarının hızlı bir artış gösterdiği süreç sonrasında, ters yönlü düşüşlerin yaşandığı görülmüştür. Özellikle, 1936, 1948, 1968 ve 2005 programlarına göre hazırlanan ders kitaplarının farklı açılardan özgün içeriklere sahip olduğu tespit edilmiştir.

The aim of this study is to analyse the light and sound topic in science textbooks prepared for the current curriculum in the years following the proclamation of the Republic according to Anthropological Theory of Didactic. The data sources of this study are light and sound units in 31 textbooks of 9 different curriculum used between 1926 - 2018. In this context, the places where the Light and Sound units live in the Science textbooks between 1926 - 2018 and their functions (niches) in these places were investigated. In addition, the changes in the institutional relation (the life of knowledge within the organization) related to the use of elements such as concepts, visuals, daily life, and the language used in the Light and Sound units were analyzed.The data collected in the study were analyzed by coding on the basis of words, sentences and visuals using MAXQDA 12 qualitative analysis program. In this context, the units where the concepts of light and sound take place and their roles in these units have been determined. Verb modes as a measure of learner's active participation in learning in terms of vocabulary (subjunctive mood, imperative mood), elements related to daily life in order to measure the interaction of students with their environment and their connection with daily life (text, person, occupation, plant, animal, place, activity, scientist), sentence-based concept teaching changes in terms of definition and question sentences and visuals based on their proximity to reality, modeled elements of scientific knowledge and visual types (photos, pictures / drawings, diagrams and graphics / tables) were analyzed.In the light of the analyzes, it is concluded that there are breaking points in the Turkish education system in the textbooks prepared according to the curriculum of some years. In addition, according to the findings, it was observed that when the content densities in the textbooks increased rapidly, then there were negative decreases. In particular, the textbooks prepared according to the programs of 1936, 1948, 1968 and 2005 were found to have original contents from different angles.