Alternatif iletişim aracı olarak bir elektronik görsel sözlüğün tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi

Abstract

Grafik semboller, iletişim problemlerine sahip bireyleri desteklemek amacıyla uluslar arası alanda yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Özellikle İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde farklı sembol sistemleri geliştirilmiş ve kullanılmaktadır. Literatür araştırmaları Türk sosyal, kültürel ve anlayış sistemine yönelik böyle bir sistemin bulunmadığını ortaya koymuştur. Bu çalışmada, Türk sosyal, kültürel ve anlayış sistemine uygun bir sembol sisteminin geliştirilmesi ve işitme engelli bireyler için kullanılabilirliğinin araştırılması hedeflenmiştir. Süreç hedef sistemin kapsamının oluşturulması çalışmalarıyla başlatılmıştır. Literatür araştırmaları doğrultusunda bir sözlük oluşturulmuştur. Bu sözlüğün kapsam geçerliliğini sağlamak amacıyla 25 öğretmenin görüşü alınmıştır. Devam eden süreçte, söz konusu sözcüklerin görsel temsillerini belirlemek amaçlanmış ve görsel tasarım çalışması formu hazırlanmıştır. Tasarım formu ile 106 kişinin görüşü alınmıştır. Elde edilen veriler incelenmiş, her bir sözcük için işaret edilen grafik/grafiklerin ortak özellikleri belirlenmiş ve standart görsel/görseller oluşturulmaya çalışılmıştır. Her bir sözcük için ortalama 1 ile 5 arasında değişen sayıda görsel belirlenmiş ve elektronik ortamda çizilmiştir. Tasarlanan grafiklerin kastettikleri nesne, kavram veya durumları karşılayıp karşılamadıklarının belirlenmesi amacıyla bir e-anket hazırlanmıştır. Farklı yaş, kültür, eğitim seviyesinden bireylerin görüşüne başvurulmak üzere hazırlanan anket, Türkiye çapında oluşturulmuş katılımcı gruplarının görüşüne sunulmuştur. 1099 katılımcının görüşü alınmıştır. Bu sayede her bir sözcük için standart grafik sembol/semboller belirlenmeye çalışılmıştır. Süreç içerisinde sözcük sayısı 843'e çıkarılmıştır. Geliştirilen grafik semboller, 8 işitme engelli öğrencinin okuma-yazma ve temel matematiksel becerilerinin gelişimine yönelik etkinliklerde kullanılmıştır. Elde edilen veriler, grafik sembollerin öğrenme ortamlarında kullanılmasının işitme engelli bireyler için olumlu sonuçlar getirdiğini ortaya koymuştur. Grafiklerin öğrenme ortamında kullanılmasının sınıf ortamını zenginleştirdiği, öğrenme sürecini kolaylaştırdığı belirlenmiştir.Anahtar Kelimeler: Türkçe, Alternatif İletişim, Grafik Sembol

Graphic symbols are commonly used across countries in order to support individuals with communicative deficiency. In many countries, mainly Britain and the United States, various symbol systems have been developed and are used. The literature review revealed the absence of such a system for Turkish social, cultural and mental paradigm. In this study, development of an appropriate symbol system for Turkish social, cultural and mental paradigm and the its availability for hearing-impaired individuals were investigated. The process has been launched with studies designed to delineate the scope of the target system. Firstly, a dictionary was formed by using the literature. 25 teachers reviewed and commented on the dictionary in order to ensure content validity. During the development, it was aimed at identifying visual representations of those words, and the design form developed accordingly. 106 participants were asked for their opinion regarding the design form. As a consequence of the data analysis from 106 participants, common traits of the graphic(s) indicated for each word were identified so that standard visual representation(s) could be prepared accordingly. 1 to 5 visual representations were identified for each word and drawn in electronic medium. An e-scale was developed in order to find out whether those graphics are sufficient to represent corresponding objects, concepts or situations. Drafted for asking for opinions of individuals from divergent age, culture and education background, the scale was sent to participant groups across Turkey. 1099 participants were asked for their opinion to determine standard graphic symbol(s). The number of entries was gradually increased to 843. The graphic symbols were used in activities for developing literacy and basic mathematical skills of 8 hearing impaired students. Collected data reveal that graphic symbols improve learning of individuals with hearing impairment. It was found out that using of graphics makes the classroom environment varied and facilitates the learning process.Key Words: Turkish, Alternative Communication, Graphic Symbol