Görme engelli ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik bakış açılarının ve çevre sorunlarına yönelik zihinsel modellerinin belirlenmesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı görme engelli ortaokul öğrencilerinin ekosentrik, antroposentrik ve antipatik tutumlar açısından çevreye yönelik bakış açılarını, bu bakış açılarının bazı demografik özelliklere göre nasıl farklılık gösterdiğini belirlemek ve bu bakış açıları çerçevesinde çevre sorunlarına yönelik zihinsel modellerini ortaya koymaktır. Yapılan çalışmada hem nicel hem de nitel yaklaşımları bir arada kullanan karma yöntem kullanılmıştır. Çalışma 2015-2016 eğitim-öğretim yılında, farklı iki ildeki Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı görme engelli ortaokullarında öğrenim gören 87 öğrenci (33 kız ve 54 erkek) ile yürütülmüştür. Yapılan çalışma kapsamında, öğrencilerin çevreye yönelik bakış açılarını belirleyebilmek için `Çevreye Yönelik Tutum Anketi (ÇYTA)`, öğrencilerin bu bakış açıları doğrultusunda çevre sorunlarına yönelik zihinsel modellerini belirleyebilmek için ise yapılandırımış mülakat ve `Bağımsız Kelime İlişkilendirme Testi (BKİT)` kullanılmıştır. Çalışmadan elde edilen nitel veriler için içerik analizi ve betimsel analiz kullanılırken nicel veriler için ise SPSS 22 istatistik paket programı aracılığıyla parametrik analizlerden bağımsız t-testi ve tek yönlü varyans analizi (one way ANOVA) kullanılmıştır. Yapılan çalışma sonunda görme engelli ortaokul öğrencilerinin çevreye yönelik bakış açılarının sadece aile gelir düzeyi değişkenine göre anlamlı farklılık gösterirken bunun dışındaki tüm değişkenler için ise çevreye yönelik bakış açılarının ekosentrik, antroposentrik ve antipatik tutumlar açısından anlamlı bir farklılığa rastlanmamıştır. Görme engelli ortaokul öğrencilerinin genel olarak çevrenin, çevre sorunlarının, çevre sorunlarının nedenlerinin, etkilerinin ve çözüm yollarının farkında oldukları ancak bu sorunları daha çok yakın çevreleri ile ilişkilendirip küresel boyuta taşıyamadıkları ortaya çıkmıştır. Öğrencilerin zihinsel olarak 7 farklı çevre sorununa odaklandıkları ve bu sorunları görerek, işiterek, duyarak ve koklayarak hissettikleri tespit edilmiştir. Görme engelli ortaokul öğrencileri yaşanan bu sorunların nedenlerini doğrudan ve dolaylı insan kaynaklı nedenlere bağlarken, doğal afetlerin de çevre sorunlarına neden olduğunu ifade ettikleri ortaya çıkmıştır. Görme engelli öğrencilerin ekosentrik tutumlarını daha fazla geliştirmek için ve bu tutumlarını çevreye yönelik davranışlarına yansıtmaları açısından öğrencilere daha fazla doğayla iç içe olma fırsatı verilmelidir.

This study aimed at investigating whether visually impaired middle school students' perspectives in terms of ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitudes toward environment differentiate with respect to demographic variables, and identifying their mental models towards environmental problems. A mixed research method was adoped which contains both qualitative and quantitative approaches. 87 visually impaired students (33 female and 50 male) who were studying at middle school of Ministry of National Education during 2015-2016 academic period in two different cities participated in the study. As data collection tools, `Environmental Attitudes Scale` was used to determine students' environmental perspectives in addition to interviews and the independent word association test which both aimed to investigate their mental models related to environmental issues. While for qualitative data gathered from the participants was used content analysis as one of the descriptive one, for quantitative data, one-way ANOVA and independent t-test as one of the parametric analysis were carried out using SPSS 22 statistic packet software. These results indicated that the environmental perspectives of visually impaired students differentiate only for family income in terms of ecocentric, anthropocentric and antipathetic attitudes, but not for the rest variables. On the other hand, it is revealed that visually impaired students realize environment, environmental issues and, the effect and cause of environmental problems as well as the solution ways of current problems. However, they only associate these issues and problems with their immediate surround, in other words, have inadequacies about considering them on a global scale. It is also observed that the students mentally focus on 7 different environmental problems and identified these issues with their sense organs: sight, touch, hearing, smell. In the context of the sources of environmental problems, visually impaired students attributed the causes of current problems to human-induced factors; they also identified natural disasters as one of the reasons of environmental problems. It is suggested for teachers to keep visually impaired students more in touch with nature to improve their ecocentric attitudes toward environment and to reflect their attitudes to behavior.