Fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıklarının incelenmesi

Abstract

Bu çalışmanın iki temel amacı vardır. Birincisi fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıklarını ölçmeyi amaçlayan Eko-Bilimsel Düşünme Alışkanlıkları (EBDA) Ölçeğinin geliştirilmesidir. İkinci aşamada ise geliştirilen ölçek ile fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıkları seviyesinin tespit edilmesi ve demografik değişkenlerin öğretmen adaylarının bu düşünme alışkanlıkları üstündeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırılmak istenen durumun bir fotoğrafının çekilmesi amaçlandığından bu çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Çalışmanın ilk aşaması için pilot çalışma örneklemi Türkiye'nin 6 farklı üniversitesinde 3. ve 4. sınıfta öğrenimlerine devam eden 423 fen bilgisi öğretmen adayından, ikinci aşaması için ise asıl uygulama örneklemi Karadeniz Teknik Üniversitesi'nde 3. ve 4. sınıfta öğrenimlerine devam eden 145 fen bilgisi öğretmen adayından oluşmaktadır. Çalışmada veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen Eko-Bilimsel Düşünme Alışkanlıkları (EBDA) Ölçeği kullanılmıştır. Veriler 2016-2017 eğitim yılı bahar döneminde, öğretmen adaylarının kendi ders saatlerinde, ilgili öğretim elemanından izin alınarak toplanmıştır. Ölçek geliştirme sürecinde elde edilen verilerin analizi SPSS 22.0 ve AMOS 22.0 programları kullanılarak açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile yapılmıştır. Asıl uygulamanın verileri ise SPSS 22.0 programı ile bağımsız değişkenler t-testi ve ANOVA uygulanarak analiz edilmiştir.Analizler sonucu EBDA Ölçeğinin kapsam ve yapı geçerliliği sağlanmış ve Cronbach Alfa katsayısı 0.79 bulunmuştur. Bu doğrultuda 7 faktör altında toplanan 32 maddeden oluşan EBDA Ölçeğinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıklarını ölçmek için geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Geliştirilen ölçek ile toplanan verilerin analizi sonucu fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıkları yüksek seviyede bulunmuştur. Ayrıca öğretmen adaylarının nesnellik, şüphecilik, merak, açık fikirlilik ve mantık düşünme alışkanlıkları yüksek seviyede bulunurken, otoriteden gelen argümana inanmama ve inancın askıya alınması düşünme alışkanlıklarının orta seviye olduğu görülmüştür. Yapılan analizler sonucunda cinsiyet, sınıf düzeyi, anne eğitim durumu ve baba eğitim durumu değişkenlerinde fen bilgisi öğretmen adaylarının çevre problemlerine yönelik bilimsel düşünme alışkanlıklarında anlamlı bir farklılık olmazken, en uzun süre yaşanılan bölge değişkeninde kırsal kesimde yaşayan öğretmen adayları lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu bulgular ışığında öğretmen adaylarının çevre problemleri ile karşılaştıklarında orta seviyeye yakın ancak yüksek seviyede bilimsel bir tutum sergiledikleri ve kırsal kesimde büyüyen ya da hala yaşayan öğretmen adaylarının daha üst seviye bir tutuma sahip oldukları sonuçlarına ulaşılmıştır.

This study has two main purposes. First one is developing Eco-Scientific Habits of Mind (EHM) scale which seeks to state pre-service science teachers' scientific habits of mind related to environmental problems. In the second phase, it was aimed to determine pre-service science teachers' scientific habits of mind levels related environmental problems and to examine the effect of demographic variables on pre-service science teachers' scientific habits of mind. Survey method was conducted to give an overall picture of the case that was desired to investigate. Pilot study was carried out with 423 pre-service science teachers (3rd and 4th grades) from 6 different universities in Turkey and 145 pre-service science teachers (3rd and 4th grades) from Karadeniz Technical University were associated in the main study. Data collection tool of the study was Eco-Scientific Habits of Mind Scale which was developed by the researcher and the data was collected during pre-service science teachers' course hours by permission of the lecturer in spring term of 2016-2017. Collected data in the process of developing scale was analyzed through exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA) by using SPSS 22.0 and AMOS 22.0 software programs. Independent samples t-test and ANOVA was applied on data that was gathered from the main study by using SPSS 22.0 software.Analysis indicated content and construct validity of EHM scale were confirmed and Cronbach Alfa coefficient was calculated as 0.79. Accordingly, it was inferred that EHM scale which had 32 items came under 7 factors was a valid and reliable scale in order to gauge pre-service science teachers' scientific habits of mind related to environmental problems. Analyzed data that was collected with the developed scale showed pre-service science teachers possess high level of scientific habits of mind related to environmental problems. Furthermore, sub-dimensions of scientific habits of mind as objectivity, skepticism, curiosity, open mindedness and rationality were appeared to be high while mistrust of arguments from the authority and suspension of belief were low. Analyses revealed that variables as educational backgrounds of mother and father, grade level and gender were not statistically significant, whilst variable of longest lived area was statistically significant on the behalf of pre-service science teachers who have grown up in the countryside. In the light of these findings, it was found that pre-service science teachers displayed moderate -almost high- scientific attitude when confronted with environmental problems and pre-service science teachers who grown up or are currently living in the countryside possess higher level of attitude.