İstanbul vakıf hanları ve koruma sorunları

Abstract

Orta Asya'dan başlayarak Osmanlı İmparatorluğu topraklarında gelişerek yaygınlaşan vakıf kurma anlayışı, birçok alanda olduğu gibi mimaride de etkili olmuştur. Vakıf anlayışı ile inşa edilen hanlar, kent dokusunda önemli yapılar olmuşlardır. Han mimarisi ticari gelişmeler ve ihtiyaçlar doğrultusunda şekillenerek 19.yy.'a kadar gelişmiştir. Vakıf hanlar, 19.yy.'ın sonunda İstanbul'da, Evkaf Nezareti, günümüzdeki adı ile Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından dönemin modern malzemeleri ile bir dizi halinde tasarlanarak inşa edilmiştir. Cumhuriyet döneminde de inşasına devam edilen bu yapılar Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne gelir getirmek üzere yapılmıştır. Teknolojik gelişmelerin etkisi ile birlikte klasik han mimarisinden farklı olarak gelişmiş, geçmişin sade han yapılarının yerine adeta cephenin özellikle bezemelerle donatıldığı yeni bir üslupla yapılmıştır. Birçoğu, ticaret fonksiyonunun yüksek olduğu Eminönü ve Karaköy'de oda bazında kiralanmak üzere ticarethane olarak inşa edilmiştir. Vakıf hanlar, konut ve yatakhane işlevleri ile İstanbul'un Beyoğlu ve Şehzadebaşı semtlerinde de karşımıza çıkmaktadır.Bu çalışmada çeşitli dönemlerde inşa edilen farklılıkları ve benzerlikleri içinde barındıran yedi vakıf hanın mimari özellikleri incelenmiştir. Vakıf hanlardan bir kısmı, günümüzde Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Restore Et-İşlet-Devretvsistemi ile restore edilerek işlev değişikliğine uğramış, turizm sektöründe otel olarak hizmet vermeye başlamıştır. Ancak söz konusu vakıf hanlarda koruma kapsamında yapısal, çevresel ve yeniden işlevlendirmeye dayalı sorunlarla karşılaşılmaktadır. Yapılan tespit ve belgeleme yöntemleri sonucunda vakıf hanlarının mimari değerleri göz önüne alınarak önerilerde bulunulmuştur

The idea of establishing foundations, initially emergedat the central asia and later became widespread in the lands of the Ottoman Empire , has affected many areas including architecture. Inns built as a pious foundation have become important buildings in urban fabric (ne zaman). Inn architecture is developed through the needs of the society and evolved till 19th century. `Vakif Hanlar` has been constructed in a series with contemporary materials by the Ottoman Ministry of Foundations `Evkaf Nezareti` toward the end of 19th century and has been constructed also in the republican period in orderto create income for the ministry. With the aid of technological improvements, these inns acquired a different character instead of using classical inn architectural style, the facades were especially decorated with adornments. Many of the `Vakıf Hanlar` were built as offices to rent out in Eminönü and Karaköy, where the commercial capacity is high. We also come across with `Vakıf Han`s in Beyoğlu and Şehzadebaşı with different uses.In this thesis, 7 of the `Vakıf Han`, , are studied according to their building plans, construction systems and facades. Some of the `Vakıf Han` is renovated according to restore-operate-transfer and they are being used as hotels in the tourism industry. However, some problems are being experienced in terms of structural, environmental and re-use. In this thesis, some suggestions are provided according to the architectural value of `Vakıf Han`s .