Erken Osmanlı dönemi yapılarından Mahmut Paşa Türbesi çinilerinin bozulma sebepleri ve korunmasına yönelik öneriler

Abstract

Çini sanatı Türk süsleme sanatı içinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle Erken Osmanlı Dönemi çinilerinde çok renkli ve birbirinden farklı tekniklerin, yeniliklerin uygulandığı görülmektedir.Çiniler bir yapı elemanı olarak karekteristik özelliklere sahiptir. Kendilerine has uygulama biçimleri ve üretim teknikleri kullanıldıkları dönemleri yansıtır Çinilerin varlığı tarihi yapılarda gözlemlenen bozulmalar ve bunların nedenlerinin tespit edilmesinde, koruma ve onarım yöntemlerinin saptanmasında belirleyici bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada İstanbul'un Fatih ilçesi, Mahmut Paşa semtinde bulunan Erken Osmanlı Dönemi yapılarından biri olan Mahmut Paşa Türbesi'nin dış cephes mozaik çinileri incelenmiş olup yapıda ve çinilerde gözlemlenen bozulmalar belgelenerek bunların nedenleri araştırılmış ve korumaya ilişkin öneriler ve uygun yöntemler belirtilmiştir. Bu amaçla, çinilerin mimari yapılarda bir süsleme ve yapı elemanı olarak kullanımı bu malzemelerin sahip olduğu motif, kompozisyon ve teknik özellikler bağlamında değerlendirilmiştir. Bir Erken Osmanlı yapısı olan Mahmut Paşa Türbesi Selçuklu Dönemi çini tekniklerini yansıtan mozaik çinileriyle Selçuklu Dönemi ile Osmanlı Dönemi arasındaki geçiş evrelerine ışık tutmaktadır. Dolayısıyla bu yapıda bulunan mozaik çinilerin yapısal özellikleri, uygulama yöntemleri, hammadde içerikleri, mimari yapıda hangi malzemelerle birlikte kullanıldıklarının aydınlatılmasıyla, onarım yöntemlerinin belirlenmesinde çiniler önemli katkı sağlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Erken Osmanlı, Selçuklu, Mozaik Çini, Koruma, Onarım

Art of tile has a significant place in Turkish ornamental arts. Implementation of various polychrome techniques and innovations is observed especially of the Early Ottoman period. Tiles have characteristic properties as a construction material. Application methods and production techniques of tiles reflect the periods they belong. Presence of tiles acts a decisive role in identification of deteriorations and in determination of conservation and restoration methods observed on historical constructions. In this study, mosaic tiles on the exterior facade of the Mahmut Paşa Tomb, which is one of the Early Ottoman structures is investigated. Moreover, appropriate conservation is defined after documentation of decay observed both on other construction materials and tiles, in consideration of their casuses of decay. For this purpose, use of tiles as an ornamentation and construction material in architectural structures is evaluated in the context of decoration, composition and technical aspects of the tiles. Being an Early Ottoman structure, the Mahmut Pasa Tomb, with its mosaic tiles reflecting the techniques applied in the Seljuk period, enlightens the transition stages from Seljuk to Ottoman. Thus, structural properties, implementation techniques and raw material contents of tiles used on this tomb substantially contribute to the identification of restoration methods by also revealing accompanying materials used with the tiles. Keywords: Early Ottoman, Seljuk, Mosaic Art Tile, Preservation, Restoration