Osmanlı Dönemi`nde yazma eserlerin kütüphanelerde koruma gelenekleri

Abstract

Kütüphanelerin gelişmesiyle birlikte, Kitap sanatlarının önemi günümüze kadar ulaşmıştır. Değerli içeriklere sahip olan kitaplar yada nefis bir şekilde hazırlanan kitapların korunmasında, vakıf kütüphaneleri önemli bir yere sahiptir. Vakıf kütüphanelerin gelişimi, bu kütüphanelerin yönetimi ile ilgili yazılan ve vakıf şartlarının belirtildiği kayıtlarda(vakfiyeler) kitapların korunması ve hizmete sunularak, varlıklarını sürdürmeleri istenmiştir. Vakfiyede belirtilen şartlara göregöre düzenli bir şekilde kitapların bakımlarının yapılması ve kitap koleksiyonlarının kataloglarının hazırlanmasının kitapların korunmasında önemli bir yere sahiptirolduğu anlaşılmaktadır.Vakıf yazılarının hazırlanması ve vakıf şartları, vakıf sahiplerine bağlı olarak değişmiştir. Vakıf kütüphaneleri, farklı kaynaklara bağlı olarak özel veya halka açık olarak vakfedilmiştir. Bu şartların, bağış şekline bağlı olarak değiştiği bilinmektedir.Osmanlı vakıf kütüphanelerin sistematik bir şekilde, yapısal özellikleri kitapların korunmasına yönelik yapıldığı, seçilen personelden mimari tasarıma kadar bu doğrultuda kurgulanmıştır. Yinede zaman içinde söz konusu vakıf şartlarının unutulması veya personel tarafından ihmal edilmesi, kitapların yok olmasına yolaçmıştr. Vakfiiye şartlarına ilgi çekmek ve onları önemli kılmak adına, vakfiye şartlarının kısa cümlelerle, mühür şeklinde kitaplara basılması veya el yazısıyla bir kaç satırda kitaplarda yazılması bir gelenek haline gelmiş ve çoğu kütüphane veya şahıs bu geleneğe uymuştur. Kitapların korunması adına yazılan bu tılsımlı yazıların genelde bir batıl inanç üzerine kurulduğu düşünülse de, bazı örneklerde, inancı destekleyen bir bilgi olduğu ortaya çıkmıştır.Anahtar Sözcükler: Osmanlı Kütüphaneleri, El Yazmalarının Korunması, Kitap Vakıfları, Vakıf Kütüphaneleri, Mühürler, Tılsımlı Yazılar

The importance of Islamic book culture and book art starts by transformation from a fleeting orally into a fixed and written text. This transformation played a central role in the artistic culture of the Islamic world. During the Ottoman empire, lots of books and specially Qur'ans were donated to public and religious institutions to express personal piety and secure power and prestige. This donation called `waqf` developed and during centuries as a foundation. This donation improved the spreading of libraries out through history. This survey aims to find out the role of traditional preservation methods in ottoman libraries that survived through centuries because of the careful and well-documented stewardship that was set out at the time many of these foundations were endowed. The foundation rules written by foundation owner had an important role in books preservation. These rules were written in books or as a seal that describes short sentences about book preservation. `Possession notes` and `owners seals` were written in order to specify the owner and save them from the robbery. On the other hand `talisman` words or sentences were written as a guard to save books from damage or destroy. After all foundation labors had a great effect on book's preservation.Keywords: Ottoman Book Culture, Ottoman Libraries, Foundation, Book preservation, Seals, Talisman