Babil-İştar kapısı sırlı tuğlalarının karakterizasyonu ve korumaya yönelik öneriler

Abstract

Antik dönemde Mezopotamya'nın en büyük şehri ve başkenti olarak bilinen Babil Şehri'nin tarihi M.Ö.3. bin yıla kadar uzanmaktadır. Günümüz Irak topraklarında bulunan Babil antik kentinde 1899 yıllarında başlayan kazılarda ortaya çıkmış olan İştar Kapısı ve Tören Yolu, antik dönemde M.Ö 604-562 tarihleri arasında II.Nebukadnezzartarafından sırlı tuğlalarla inşa edilmiş en büyük yapılardandır. Alman arkeolog Robert Koldewey'in 1899'da başlattığı kazılarla gün ışığına çıkan parçaların bir bölümü ile yeniden inşa edilmiş olan bu kapı, günümüzde Staatliche Museen Zu BerlinVorderasiatisches Museum'da sergilenmektedir. Kazılarda ortaya çıkarılan özgünmalzemenin diğer bölümü günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'nde bulunmakta ve kısmi olarak sergilenmektedir. Bahsi geçen arkeolojik bölge 1899-1917 tarihlerinde Osmanlı Devleti sınırları içinde olduğundan, kazılardan çıkan eserlerin 3'1'lik kısmı dönemin Asar-ı Atika Nizamnamesi (Eski Eser Kanunu) gereğince,Osmanlı Devleti'ne teslim edilmek suretiyle Müze-i Humayun'a yani günümüz İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'ne Almanya'da paneller hazırlandıktan sonra 1930'lu yıllarda getirtilmiştir. Yapılan bu tez çalışmasında İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü deposunda bulunan İştar Kapısı ve Tören Yolu sırlı tuğlalarından (beyaz-sarı-mavi-yeşil sır örnekleri ve sırsız tuğla) örnekler alınarak malzemelerin içerikleri ve karakterizasyonu belirlenmeyeçalışılmıştır. Söz konusu malzeme bugüne kadar bilimsel bir çalışmanın konusuolmamıştır. Bu doğrultuda yapılan çalışma yedi bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde araştırma konusu tanıtılmakta ve çalışmanın amacı belirtilmektedir. İkinci bölümde Mezopotamya tarihi, coğrafyası-iklimi konularına değinilmiş ayrıca inancın yaşam ve mimari üzerindeki tüm gelişmelerin temelinde bulunduğunun da altı çizilmiştir. Üçüncü bölümde Babil Şehri'nin tarihi, Yeni Babil dönemi ve İştar Kapısı'nın taçlandığı II.Nebukadnezzar döneminden ve Babil'de yapılan kazıların tarihçesi araştırılarak Robert Koldewey'in Babil antik kentini keşfetmesi konuları araştırılmıştır. Dördüncü bölüm İştar Kapısı yapım aşamaları, Babil Şehri için önemi ve üzerindeki hayvanbetimlemelerinin anlamları ve parçaların Almanya'ya götürülerek orada yeniden ayağa kaldırılması konularına değinilmiştir. Beşinci bölümde döneme özgü yerel mimari yapı kaynakları ve kerpiç yapımından tuğlaya geçiş süreci, sırlı tuğlanın kullanım alanları araştırılmıştır. Altıncı bölüm; İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü'nde bulunan, Babil İştar Kapısı ve Tören Yolu'na ait olan sırlı tuğla örneklerinin karakterizasyonunu belirlemeye yönelik kimyasal, petrografik ve aletli analizler yer almaktadır. Yedinci bölümde tez çalışmasının sonuçları ve değerlendirilmesi ile Babil İştar Kapısı ve Tören Yolu'na ait sırlı tuğlaların korunmasına yönelik geliştirilen öneriler ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: 1. Babil, 2. II.Nebukadnezzar, 3. İştar Kapısı, 4. Tören Yolu, 5.Sırlı Tuğla, 6. Mezopotamya, 7. İştar, 8.Malzeme Karakterizasyonu, 9. SEM-EDX, 10.XRD

During the ancient times Babylon was the capital city of Mesopotamia. Babylonion dates back to 3. millenium B.C.. The Ishtar Gate and Processional Way of Babylon was revealed in 1899 by the excavations of German Archaeologist Robert Koldewey. The remains of the gate remains dates back to 604-562 B.C., During the Kingdome of Nabuchadnezzar II. this gate and the Processional Way was built with polychrome glazed bricks. As the excavation area was a part of Ottoman Empire during the 1899-1917, one third of these bricks were handed over in 1930 to the İstanbul Archaeological Museum. The biggest part of this glazed bricks, is exhibited in VorderasiatischesMuseum of Berlin. The aim of this investigation is underestanding the chemical composititions and characterization of brick bodies and the polychrome glazes. For this study 5 samples were chosen from the depo of İstanbul Archaeological Museum for the characterization, one non glazed and four glazed in different colours ( blue, gren, yellow and white). This study contains seven chapters: In the first chapter; the reason and the goals of theinvestigation is presented. The second chapter; history, geography and climate of Mesopotamia is exexplained. Local construction materials and methods, the effects of religious beliefs and behaviour on construction and the usage of material is discussed. In the third chapter; history of Babylon and the huge construction program of II.Nabuchadnezzar are debated. In the forth chapter; the construction stages of Ishtar Gate and the importance of the glazed animal figures on this gate and its meanings are argued. In the fifth chapter; the history present of excavations under taken at the ancient Babylon. The following the excavations, transportation process of glazed bricks to Berlin and its reconstruction is expained. In the sixth chapter; the assessment methods and analysis of samples that are at the İstanbul Archaeological Museums are explained. In the seventh chapter; the results of assessments and analysis are discussed and, suggestions about the conservation of displayed panells at the İstanbul Archaeological Museum are made.Keywords: 1. Babylon, 2. II.Nabukadnezzar, 3. Ishtar Gate, 4. Processional Way, 5. Glazed Brick, 6. Mesopotamia, 7. Ishtar, 8. Material Characterization, 9. SEM-EDX, 10. XRD