Seçilmiş örnekler bağlamında Fatih Dönemi minyatürlerinin teknik çözümlemesi

Abstract

Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethiyle başlayan yeni dönemde, içeride ve dışarda birçok yenilik hareketinin ortaya çıktığı görülmektedir. Her alanda kendini hissettiren bu yenileşme, kültür ve sanat ortamında da kendini göstermiştir. Fatih gibi bir cihan sultanının bilim ve sanata olan ilgisi ve merakı, Osmanlı kültürünün kapılarını Doğu ve Batı kültürlerine açmasında önemli rol oynamıştır.İstanbul'un fethinden önce Edirne sarayında bir nakkaşhanenin varlığı bilinmektedir. Fetihten sonra ise Topkapı Sarayı'nın (yeni saray) yakınlarına bir nakkaşhane yapılmış, bu nakkaşhanelerde fethedilen bölgelerden getirilen sanatçılar ile yerli sanatçıların ortak çalışması sonucunda Osmanlı minyatür sanatı kendi ekolünü oluşturmuştur. Dönemin minyatürlü el yazmaları incelendiğinde metine bağlı, sakin, dingin bir resim dilinin oluştuğu görülür. Bu çalışmada, oluşum süreci dahilinde Osmanlı minyatürünün hangi ekollerden etkilendiğinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Fatih nakkaşhanelerinde yazılmış eserlerin, yurt dışı kütüphanelerine nasıl çıkarıldığı bilinmemekte olup, döneme ait değerlendirilecek eser sayısı bir elin parmaklarını geçmemektedir. Bu döneme ait olan eserler üzerinde yapılan çalışmalarda, üslup birliğinden söz edilebilir. Kolofonu belli olmayan TSMK'da R.989 numarada kayıtlı olan Külliyat-ı Kâtibi adlı yazmadaki minyatürlerin, Fatih nakkaşhanesi ürünü olan ve halen Oxford Bodlein Library'de bulunan Tebrizi'ye ait Dilsûzname adlı küçük boyutlu eserdeki minyatürler ile oldukça benzerlik göstermesi dikkat çekmiştir. Bu benzerlikten dolayı Külliyât-ı Katibî adlı yazmanın, Fatih Nakkaşhanesinde hazırlanmış olduğu kanısına varılmıştır. Osmanlı minyatür üslubunun anlaşılması açısından, bu iki yazma minyatürleri oldukça önem taşımaktadır. Bu araştırmalar geçmişten gelen kültürel mirasımızın öneminin kav-ranmasına ve buna sahip çıkma liyakatına ulaşmamıza vesile olmaktadır.Çalışma, giriş bölümünden sonra, beş ana başlık altında toplanarak, birinci bölümde minyatür sanatının oluşumu ve tarihçesi İslâm'da minyatür sanatı, İslâm da resim yasağı konularına yer verilmiştir. İkinci bölümde Doğu medeniyetinin 15. yüzyılda minyatür sanatında geldiği nokta ile Batı'da minyatür, dönemler, ekoller, eserler ve nakkaşlar ele alınmıştır. Üçüncü bölüm Fatih dönemine gelinceye kadar minyatür sanatının hangi süreçten geçtiği konusuna değinilmiştir. Dördüncü bölüm ise Fatih dönemi yazmaların-daki Osmanlı üslubunun oluşmasını sağlayan minyatürlerin üslup analizi yapılmıştır. Beşinci bölüm ise Fatih dönemi portreciliğine ayrılarak, portrelerde doğu ve batı etkisi tahlil edilmiştir.ANAHTAR KELİMELER: Fatih Dönemi, Minyatür, Osmanlı minyatür üslubu, Tas-vir, Doğu-Batı Minyatür Ekolleri, Portre.

The New Era began with the conquest of İstanbul by Mehmed the Conqueror and is seen as the emergence of a new movement. Each field in the reform movement has showed itself as a cultural and artistic environment. A world with extreme devotion to the science and art of the Ottoman sultan of the conqueror has opened the doors to the eastern and the western culture which played an important role.The presence of a nakkaşhane in Edirne Palace was known before the conquest of İstan-bul. A new nakkaşhane was made closer to the Topkapı Palace. This atelier, as a result of joint work of local artist and artists brought from the conquered regions were depicted in art. Ottoman miniature art was created with its own style. In this study, calm, serene, composed of a pictorial language that depends on the text in writing, which is intended to reveal the affected schools during the formation of this Picture language.Conqueror of the works were written in the atelier due to the presence of foreign libra-ries and the number of work was assessed for the period that did not exceed on hand.Studies on existing works of this perid may be mentioned as a stylistic unity. Writing a non-stylistic similarity and colophony is determined by taking a particular affinity into consideration. This writing is located in Oxford Bodlein Library that shows the analysis of miniature in smaller size work from Tabriz which belongs in Dilsuzname, TSMK R.989 registered with Külliyat-ı Kâtibî. It is very important for the understanding of the Ottoman miniature style. The two miniature was found to be the work of two miniaturists. This period has been researched carefully with a lot of effort put from our precious te-achers explaining the importance of our cultural haritage from the past.After the introduction, our study is collected under five main headings. In the first part of the definition is the painting of İslâmic miniature of art and the history that was bri-efly forbidden in İslamic issues. In the second part of miniature art patronage the Eas-tern civilizations has made a process in the 15th century miniature art, schools, monu-ments and muralists that was targeted to be explained by considering the effects of the Ottoman miniature art more comfortably. The third part of miniature art was not discus-sed until the Conqueror. The fourth section analyzes the miniature style that allows the formation of Ottoman style that was made in writing during Fatih's period. The fifth section was divided into Fatih's portrait which was influenced from the East and the West.KEY WORDS: Fatih Period, Miniature, Ottoman miniature style, İllustration, East-West miniature schools, Portraid.