Kani divanı sözlüğü (Gazeller bölümü): Bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük

Abstract

Klasik Türk şiirinin kökleri; Arap ve Fars edebiyatıyla birlikte Osmanlı Devleti'ninhüküm sürdüğü Balkanlar, Orta Avrupa ve Kırım gibi coğrafyaların da edebȋ ve kültürelunsurlarını içinde barındıran çok zengin bir kelime hazinesine ve kültürel arka planadayanmaktadır. Yaşanılan coğrafyanın değişmesi ve kullanılan dildeki şekilseldeğişikliğin de içinde bulunduğu birçok etken şiirin arka planını oluşturan kültüreyabancılaşmamıza neden olmuştur. Bunun sonucunda günümüzde klasik Türk şiirininanlaşılması güçleşmiştir. Tez çalışmamızda, klasik Türk şiirindeki söz varlığınınkültürel zenginliğinin ortaya çıkarılabilmesine katkı sağlayabilmek için XVIII. yüzyıleserlerinden olan `Kânȋ Dȋvânı`nın bağlamlı dizin yöntemi ile sözlüğü hazırlanıp birinceleme yapılmıştır. Divandaki şiirler dönemin kültürel anlayışına ve şairin edebȋkişiliğine bağlı olarak anlamlandırılmış ve incelenmiştir.`Kȃnȋ Dȋvânı` üzerine yapılan çalışmamız beş bölümden oluşmaktadır. `BirinciBölüm`de Kȃnȋ'nin hayatı, edebȋ kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiştir.`İkinci Bölüm`de dil ve üslup özellikleri ele alınarak şiirlerin söz varlığı incelenmiştir.`Üçüncü Bölüm`de Kȃnȋ'nin gazellerindeki duygu ve düşünce unsurları belirlenerekşiirlerin muhtevası ortaya konulmaya çalışılmıştır. `Dördüncü Bölüm`de şiirlerde geçenşahsiyetler ve kahramanlar tespit edilerek tanıtılmıştır. `Beşinci Bölüm`de kelimelerinyazımı ile ilgili öneriler verilmiştir. Son olarak `Kȃnȋ Divanı'nın (Gazeller Bölümü):Bağlamlı ve İşlevsel Sözlüğü` ek olarak sunulmuştur.Bu çalışma ile birlikte özelde Kȃnȋ'nin gazellerinin söz varlığı ve kültürel arka planıgenelde ise XVIII. yüzyılın edebȋ zihniyeti ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır.

Classical Turkish poetry, has a rich vocabulary and cultural background which hostscultural and literary elements of Arabic and Persian languages as well as regions thatOttoman Empire once reigned such as Balkans, Central Europe and Crimea. Variousfactors including changes in geography and modal of language caused an estrangementto the culture that establishes the background of poetry. As a consequence, classicalTurkish poetry has become harder to understand nowadays. In this thesis work, adictionary of XVIII. century work, `KaniDivanı`, was developed by utilizing contextualindex method to unearth cultural richness of vocabulary of classical Turkish poetry andan examination was performed. The poetry were studied and explained in accordancewith cultural mentality of period and literary characteristics of poet.Our study on poetry of Kȃnȋ under lyrics part consists of five chapters. In the FirstChapter, general information about life of Kȃnȋ, his literary characteristics and hisartistic work were given. Second Chapter houses vocabulary in light of his linguisticand wording features. In Third Chapter poetric content was presented usingdetermination of sentiment and imagination in his lyrics. Characters and heroes frompoetry were introduced in Fourth Chapter. Suggestions for spelling of vocabulary weregiven in Fifth Chapter. Lastly, Contextual and Functional Dictionary of (Lyrics Part of)Kȃnȋ Divan were presented as appendix.Vocabulary and cultural background of Kȃnȋ lyrics in particular and literal mentality ofXVIIIth century in general were presented with this study.