Akustik ölçüm teknikleri kullanılarak üretilen ud ses tablasının titreşim özelliklerinin kontrolü üzerine yeni bir yöntem önerisi

Abstract

Çalgı yapımcılığının temel amacı istenilen nitelikte ses elde edilebilen çalgılar üretmektir. Burada ana problem bu sesin elde edilmesi için kullanılacak malzemenin hangi yöntemle seçileceği ve işleneceğidir. Ağaç gibi, sabit özellikleri olmayan malzemelerle çalgı yapılırken, önceden belirlenmiş kalınlık ölçülerine göre malzemeyi işlemek yeterli bir yöntem değildir. Malzemenin elastikiyet, özkütle ve titreşim gibi fiziksel özellikleri de dikkate alınmalı, çalgının ses tablası ve balkon çıtaları gibi önemli parçaları buna göre akortlanmalıdır. Yani bu parçalar uygun malzemelerden, istenen serbest titreşim desenlerine ve frekanslarına göre şekillendirilmelidir. Bazı çalgı yapımcıları ses tablasını elleriyle esneterek ve parmakla vurup çıkan sesi dinleyerek akortlama yaparlar. Bu akortlamanın öznel olması, arşivlenmesinin ve aktarılmasının zorluğu, süreci sayısal verilerle açıklayacak bir yöntem ihtiyacını doğurmuştur. Bu nedenle bu çalışmada ud ses tablasının üretimi ve ağaç malzemenin seçimi üzerine sayısal verilere dayanan yeni bir akortlama yöntemi önerilmiştir. Araştırmada yüzey titreşim desenlerinin gözlenmesinde Chladni Metodu, ses tablası ve ağaç malzemenin doğal frekanslarının tespitinde ise Tapping Metodu kullanılmıştır. Ayrıca ud ses kayıtlarının standart bir şekilde alınması için, bilgisayar kontrollü mızrap vuruş düzeneği tasarlanmıştır. Çalışmada ilk olarak elastikiyet ve özkütle ölçümü sonucunda seçilen ağaç malzemelerden ses tablası hazırlanmış, bu tablanın serbest haldeki titreşimleri altı farklı balkon çıtası yüksekliği için incelenmiştir. Ses tablası, yapılan her değişiklik sonucunda ud gövdesine yapıştırılmış, tel takılmış ve çalgıdan elde edilen sesin analizleri yapılmıştır. Araştırmada ulaşılan bulgulara göre; uzun tınlama süresine sahip olan ses tablaları, çalgının sesinin uzun süreli ve harmoniklerinin güçlü olmasını sağlamıştır. Tablanın serbest titreşim modları incelendiğinde, frekans değerlerindeki çakışmaların bu süreyi kısalttığı gözlenmiştir. Ayrıca ses tablasının serbest titreşimlerinin tını üzerinde tutarlı etkilerinin olduğu görülmüştür. Sonuç olarak bu çalışmada ud ses tablasının akortlanması üzerine ilk kez sayısal verilere dayanan bir yöntem önerilmiştir. Önerilen yöntemin ud başta olmak üzere tüm Türk Müziği telli çalgılarından nitelikli ses elde edilmesi ve bunun bir kalite standardı haline getirilmesine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler : Ud, çalgı yapımı, akustik, ses fiziği, akustik ölçümler, titreşim ölçümleri, tını analizi, serbest tabla akortlama

The main purpose of manufacturing musical instruments is to produce instruments that have sound at desired quality. The main problem here is determining the methods for selecting and processing the material that will be used to achieve this sound. It is not sufficient to use pre-determined thickness values for processing of the wood, a material which does not possess constant properties. Properties such as elasticity, density, vibration should be taken into account and important parts such as soundboard, braces should be tuned accordingly. In other words, these parts should be shaped from appropriate materials, in accordance with free vibrational patterns and frequencies. Some of the instrument makers tune the soundboard by flexing with their hands and by listening the sound when they knock it with their fingers. Since this way of tuning is subjective and it is difficult to archive and transfer, a quantitative method to explain the process is desirable. In this study a method for producing the soundboard and selection of the wood material is proposed which is based on quantitative measures. Chladni Method was used for observing surface vibrational patterns and Tapping Method was used for measuring the natural frequencies of the wooden material. Additionally, a setup for computer-controlled plectrum strokes was designed in order to acquire the sound records of the ouds in a standard way. As a first step a soundboard is prepared from the wooden material which was selected based on measurements of elasticity and density. The free vibrations of this soundboard was measured for six different height values of the braces. For each change in the soundboard, it was attached to the oud, the strings were placed and the sound produced by the instrument was analyzed. According to the findings of the study, the soundboards having longer resonance times resulted in longer sounds with stronger harmonics in the instrument. When free vibrations of the soundboard were analyzed, it was seen that the conflicts superpositions in frequency values shortened the sound length. Additionally, it was observed that the free vibrations of the soundboard have consistent effects on the timbre. In conclusion, this study proposes a way to tune the soundboard of oud by using acoustic measurement techniques, for the first time. It is thought that the proposed method will contribute in the efforts to produce high quality sounds and to establish quality standards in oud and all other stringed musical instruments in Turkish Music.Key Words : Oud, musical instrument making, acoustics, physics of music, acoustic measurement, vibration measurement, timbre analysis,free plate tuning