Bodleian Kütüphanesi 127-128 Numaralı Türk Musikisi Güfte Mecmuasının incelenmesi

Abstract

Güfte mecmûaları, Türk musikisinde üstlendikleri görevler hasebiyle büyük bir öneme hâizdirler. Musiki icrâcıları nağmelerini ezberlerinde tuttukları eserlerin her birinin makamını, usulünü, bestekârını ve bilhassa kısa veya uzun şiirlerden oluşan güftelerini hatırlamakta mecmûalardan yardım almışlardır. Günümüzde ise bu mecmûalar, muhteviyatlarında kayıtlı olan musiki eserleri, makamları, bestekârları, biçimleri, usulleri sayesinde âdeta araştırmacılara Türk musikisi'nin yüzyıllar içerisinde ne gibi değişiklikler gösterdiğini anlatmaktadırlar. Bu çalışmada Oxford Üniversitesi Bodleian Kütüphanesi 127. ve 128. numaralarda bulunan XVI.yy'a ait bir güfte mecmûası incelenmiştir. Sistematik müzikoloji ile incelenen bu mecmûadan elde edilen bilgilerin Türk musikisine önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir.Öncelikle mecmûanın dış ve iç tanıtımı yapılmış, mecmûanın tarihi, yazarı belirlenmeye çalışılmış ayrıca mecmûada bulunan makamlar, usuller bestekârlar, musiki biçimleri adetleriyle yazılmışlardır. Mecmûada olan musiki muhteviyâtı latinize edilerek yazılmıştır. Eserin musiki muhteviyatındaki manzum makam tariflerinin bulunduğu altı sayfa hariç diğer musiki muhteviyatı güftelerden oluştuğu görülmüştür. Mecmûada eserleri kayıtlı bestekârların biyografileri ve besteledikleri eserlerin biçimleri, sayfa numaralarıyla yazılmıştır. Mecmûada görülen musiki biçimleri hakkında kaynak ve araştımalardan alınan bilgiler yardımıyla ve bu biçimleri tablolarla göstermek suretiyle ayrıntılı bilgiler verilmeye gayret edilmiştir. Mecmûada görülen makamların adetleri, makamların bulunduğu sayfa numaraları, bu makamlardan eser yapan bestekârlar ve bu makamların bestelendiği eserlerin usulleri beraber yazılmıştır. Yazmada kayıtlı olan makamlar ise başlık künyesinde olan esas makamlar ve eserlerin içerisinde geçki olarak kullanılmış makamlar olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Mecmûada görülen usuller hakkında mecmûaya yakın tarihlerde yazılmış nazari eserlerden, bilhassa XV.yy'da usuller konusunda en geniş bilgiyi veren Lâdikî Mehmed Çelebi'nin eserinden bilgiler verilmiştir. Mecmûada kayıtlı eserlerin ilk mısra'larına göre düzenlenmiş bir alfabetik fihrist verilmiştir.Çalışmanın sonucunda mecmûada; 83 adet makam, 36 adet usul, 18 adet musiki biçimi, 51 adet bestekâr ismi tespit edilmiştir. Ayrıca pîşrevlerin yalnızca enstrümantal bir biçim olmadığı, Türk musikisinde muvaşşah musiki biçiminin kullanıldığı, mecmûanın 93 adet Türkçe güfteli nakş eser ihtivâ ettiği tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler : XVI. yüzyıl, Türk Musikisi, Bodleian Kütüphanesi, Güfte Mecmûası, Musiki Biçimleri

The song-text collections have great significance in consequence of their tasks in Turkish music. The music performers have received support from magazines in remembering the modes, rhythms, the composers and especially the lyrics consisting short or long poems related to the each of the songs which they intend to keep in their minds. Today, those collections explain the researchers employing modes, composers, forms and rhythms the musical works recorded in their contents and the transformation which Turkish music has experienced throughout centuries. In this study, a song-text collection of the 16th century recorded in the Bodleian Library of Oxford University with the number of 127 and 128 was analyzed. The knowledge which obtain from song-text collection which analyzed with systematic musicology is expected to contribute importantly. At first, external and internal introduction of the song-text collection was conducted and the history and the authors of the collection was aimed to determine, furthermore the modes in the collection, the rhythms, composers and musical forms were written. The musical content of the collection was latinized and written. Except for the six pages which consist poetical mode definitions in the musical content of the magazine, the musical content consists of lyrics. The biographies of the composers whose songs are recorded in the collection and the forms of the works they composed were written with their page numbers. The musical forms seen in the collection was given detailed information about through the information obtained from the resources and researches and showing these forms in tables or charts. The number of the modes seen in the collection, the page numbers where those modes exist, the composers who compose those works and the rhythms of those modes which the works are composed were all written together. Modes which recorded in the collection divided into two sections as the original modes of the works which exist in the heading tag and the modes which were employed as transitions within the works. The information was given about the work of from the hypothetical works of recent history about the rhythms seen in the collection; especially, from the work of Lâdikî Mehmed Çelebi who gave the broadest information about the methods of 15th century. An alphabetical index which was arranged according to the first lines of the works written in the collection was given. İn the conclusion of the study; 83 modes, 36 rhythms, 18 musical forms, 51 composer's names was determined in the collection. Besides, it was determined that peshraws are not only instrumental forms and muwashah form was used in the Turkish music, and collection has 93 nakş with Turkish text.Keywords : The Sixtennth Century, Turkish Music, Bodleian Library, Songtext Collection, Music Forms