Hatîbzâde Osmân Efendi`nin Rast Kâr-ı Nâtık`ının incelemesi

Abstract

Bu çalışmada, Türk mûsikîsinin XVIII. yüzyılda yaşamış önemli bestecilerinden Hatîbzâde Osmân Efendi'nin Rast makâmında bestelediği 15 makâm ve 16 usûlü ihtiva eden Kâr-ı Nâtık formundaki eseri, güfte ve beste özellikleri yönünden incelemeye alınmıştır. Klâsik Türk Mûsikîsi öğretimi açısından büyük önem taşıdığına inandığımız güftesi Nevres-i Kadîm'e ait bu Kâr-ı Nâtık'ın incelenmesinden önce, öncelikle eserin formu, güftekârı ve bestekârı hakkında bilgi verilmiş, daha sonra güftenin günümüz Türkçesine aktarımı ve izahı yapılmıştır. Akabinde eserin eldeki nüshalarına bağlı kalınarak, bestekârın Kâr-ı Nâtık'ta yer verdiği makâm ve usûller incelemeye tâbi tutulmuştur. Makâmlar incelenirken öncelikle bestekârla aynı dönemde yaşamış olan Kantemiroğlu'nun makâm tariflerine değinilmiş, daha sonra bestekârın kendine özgü makâm anlayışları vurgulanmaya çalışılmış, eserin Remel bahrinin fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilâtin fâ'ilün vezninde yazılmış güftesinde yer alan tef'île ve hecelerin usûllere dağılımları her usûl için oluşturulan şablonlarda ayrı ayrı gösterilmiş ve değerlendirilmeleri yapılmıştır. İncelemeler esnâsında oluşan düşünce ve yorumlar dipnotlarda ve sonuç bölümünde belirtilmiştir.Anahtar Kelimeler : Hatipzade Osman Efendi, Nevres-i Kadim, Kar-ı Natık, Klasik Türk Müziği eğitimi, Klasik Türk Müziği eser analizi

In this study, the work composed in the Rast makâm and the Kâr-ı Nâtık form including 15 makams and 16 usûls (rhythmic patterns), by Hatîbzâde Osmân Efendi who was one of the important composers of the 18th century, was analysed in terms of lyrics and composition features. For this Kâr-ı Nâtık which we believe is very significant in terms of Classical Turkish Music education, initially the lyrics that belong to Nevres-i Kadîm were examined, then in the work carried out from the copies of the work that could be reached, the work's form features were studied with the makams and usûls (rhythmic patterns) that the composer included in the Kâr-ı Nâtık.In the analysis of the makâms, distinctive makâm perceptions and melodic structures, in line with the period that the composer lived in were tried to be emphasised; the distribution of tef'îles and syllables taking place in the lyrics written in the fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilâtin fâ'ilün meter of Remel bahri of the work were shown separately in the templates formed for every single usûl (rhythmic patterns). Subsequently, the work's form (type and style) features were analysed in comparison with other Kâr-ı Nâtıks. The thoughts and comments arisen during the analysis are stated in the footnotes and the conclusion.Key Words : Hatipzade Osman Efendi, Nevres-i Kadim, Kar-ı Natık, Classical Turkish Music education, Classical Turkish Music work analysis.