Ankara ili etnografya müzesinde bulunan Beykoz işi cam eserler üzerine bir araştırma

Abstract

Bu araştırmanın konusu; ''Ankara Etnografya Müzesinde Bulunan Beykoz İşi Cam Eserler Üzerine Bir Araştırma''olarak belirlenmiştir. XIX. yüzyıl, Beykoz işi camların yapıldığı dönemdir. Bu dönemde İstanbul'da mahalli karakterlerde cam eşya üreten imalathaneler kurulmuş ve bunların ilki ise III. Selim döneminde İtalya'ya gönderilen Mevlevi Dervişi Mehmet Dede tarafından Boğaziçi Anadolu kıyısındaki Beykoz civarında kurulmuştur. Bu atölyelerde üretilen camlar genellikle Mehmet Dede efendi tarafından öğrenilip geliştirilen tekniklerle yapılmış olan gülabdan, laledan, sürahi, bardak, vazo gibi eserlerdir. Bu eserlerin bezemelerinde ise Türk zevkini çok iyi ifade eden kesme tekniği ve bitkisel motiflerin ağırlıkta olduğu mineleme tekniğinin yanı sıra yaldızlı bezemelerle de süslenmiş, süt rengi, beyaz yada mavi renkte bir cam hamurundan yapılmış karakteristik cam eşyalar üretilmiştir. Üretilen bu cam eserlere yapıldıkları yerle bağlantılı olarak Beykoz işi camlar adı verilmiştir.Beykozların Türk ulusuna nasıl mal olduğunu, Türk cam sanatçısının zeka ve kabiliyeti ile ortaya neler koyabileceğini ve ruhundaki güzel sanat duygusunu nasıl ince bir zevkle, motif motif işlediğini Beykoz işi cam eserlerde gözlemlemekteyiz. Günümüzde örneklerine nadir rastlanılan ve Ankara etnografya müzesinde bulunan Beykoz işi cam eserlerin geçmişini yansıtan bu nadide ürünleri incelemek, yapım teknikleri, süsleme teknikleri ile bezemelerinde kullanılan motifler hakkında bilgi edinmek ve Beykoz işi camlar ile ilgili yeni bir kaynak oluşturmak amacıyla bu araştırmaya başlanılmıştır. Araştırmada cam sanatının tarihçesi, yapım teknikleri, cam yapımında kullanılan hammaddeler, süsleme teknikleri, cam eşyaların kullanım alanları ve Ankara etnografya müzesinde bulunan Beykoz camlar hakkında bilgilerin toplandığı bir kaynak oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla Ankara etnografya müzesinde incelenen Beykoz cam örnekleri, fotoğrafları ile birlikte malzeme, teknik, renk ve kompozisyon özelliklerinin yanı sıra bilgi formları üzerinde analiz edilmiş olup 20 adet fotoğrafın bulunduğu bir katalog oluşturulmuştur. Alan araştırması ve kaynak taraması yapılmış, cam sanatı hakkında toplanan bilgiler ışığında Beykoz işi cam eserlerin teknik özellikleri tespit edilerek anlatılmıştır. Toplanan bilgiler doğrultusunda araştırmanın metni yazılmıştır.

Objective of this study is determined as 'A Research Study of Beykoz Glassware in the Ethnography Museum of Ankara'. Beykoz glass works were produced in the 19th century. In this century, several local glassware workshops were established in İstanbul and first of these workshops is founded near to Beykoz on the Anatolian side of Bosphorus by Mevlevi dervish Mehmet Dede, who was sent to Italy by Sultan Selim III. The glass works of these local workshops which are rose water sprinklers, glass tulip vases (laledan), decanters, cups, vases were produced by the techniques which Mehmet Dede learned and improved. Milky-white and blue pastes were used to produce the glasses and they were decorated by gilt designs. Also, cutting technique which reflects definitely Turkish taste and glass-staining technique which displays mostly plant motives were used. Referring to production area, they are termed as Beykoz glassware. Beykoz glass works that are definitely belong to Turkish nation and each motive of these shows the creativity of smart and talented Turkish glass artist and greatly detailed taste of his fine art spirit. This study aims the examination of these products which reflects the Beykoz Glassware history in the Ethnography Museum of Ankara, getting information about production and decoration techniques, also motives of ornaments and creating a new source about Beykoz glassware. In this study history of glass art, production techniques, raw materials of glass production, decoration techniques, usage area of glass products and information about Beykoz glass works are collected to create a new source. In order to achieve this aim, the material, technique, colour and composition of Beykoz glassworks which were examined in the Ethnography Museum of Ankara are analysed on the information text and a catalogue with 20 pictures are created. Field study and literature mining are performed and technical specifications of Beykoz glass works are determined and explained in consideration of the collected information about glass art. This research study text is written with respect to this information.