Kastamonu Şeyh Şabani Veli Vakıf Eserleri Müzesindeki kirkitli dokumaların incelenmesi ve üç boyutlu tasarımlarda uygulanabilirliği

Abstract

Kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel ürünlerimizin korunmasında müzeler büyük önem taşımaktadır. Bu müzelerden biri olan Şeyh Şabanı Veli Vakıf Eserleri Müzesinde Kırşehir yöresi başta olmak üzere Anadolunun değişik yörelerine ait kirkitli dokumalar yer almaktadır. Bu araştırmanın genel amacı Kastamonu Şeyh Şabani Veli Vakıf Eserleri Müzesinde bulunan kirkitli dokumaların teknik, renk, motif ve kompozisyon özellikleri bakımından incelenerek bilimsel katalog hazırlamak ve bu dokumalardan yola çıkarak günümüz modern tasarımlarına uygun üç boyutlu tasarımlarda uygulanabilirliğini vurgulamaktır. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışma kapsamında müzenin teşhir salonlarında yer alan 56 adet halı, 28 adet kilim ve 8 adet cicim dokuma örneklem grubu olarak belirlenmiştir. Bu gruptaki kirkitli dokumaların teknik, renk, desen, motif ve kompozisyon özelliklerinin en iyi şekilde belirlenmesi için genel ve detay fotoğrafları çekilmiş, bilgi formları düzenlenmiş ve 92 adet kirkitli dokuma üzerinde uygulanmıştır. Verilerin değerlendirilmesi için tablolar elde edilerek, yorumlanmış ve ilgili bölümde verilmiştir. Bilgi formları ve fotoğraflar ile elde edilen verilerden katalog oluşturulmuştur. Alt amaçlar doğrultusunda şu sonuçlar elde edilmiştir. Dokumaların büyük çoğunluğu seccade tipli ve orta kaliteli halılardan oluşmaktadır. Halılarda en fazla üç ve dört bordür, kilimlerde en fazla bir bordür bulunmakta, cicim dokumalar ise genellikle bordürsüz dokunmaktadır. Kirkitli dokumalarda geometrik, sembolik, bitkisel, nesneli ve figürlü bezeme türlerinden 78 adet farklı motif bulunmaktadır. Müzede kullanım amacına göre; seccade, yolluk ve yaygı dokumaların yer aldığı, dokumaların zemin ve desenlerinde en fazla kırmızı rengin kullanıldığı tespit edilmiştir. Kirkitli dokumaların incelenmesi sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda, dokumalarda tespit edilen motif ve dokuma özelliklerinden yola çıkılarak üç boyutlu tasarım eskizleri çalışılmış ve tasarım grupları oluşturulmuştur. Birinci tasarım grubunda bir kalıp üzerinde dokuma yapılarak üç boyutlu masklar elde edilmiş, ikinci tasarım grubunda ise heykel ve dokuma özdeşleştirilerek üç boyutlu tasarımlar uygulanmıştır.

Museums function as vital institutions for the preservation of traditional products that are at risk of disappearing. The Şeyh Şaban-ı Veli Foundation Artworks museum, located in Kastamonu, fulfills just this function in its role as host of kirkit weavings from different parts of Anatolia, particularly Kırşehir. The general aim of this study is to prepare a scientific catalogue based on an evaluation of kirkit weavings, in terms of the technique used to create them and their color, motif and composition, and to highlight their applicability in three-dimensional designs that fit the modern designs of today. Designed as a survey study, the sample included the 56 carpets, 28 rugs (kilim) and 8 jijims (cicim) that are on display in the museum's showroom. To facilitate the evaluation of the technical, chromatic, design, motif, and compositional characteristics of the kirkit weavings in this group, photographs of them were taken and data forms detailing the 92 kirkit weavings were prepared. Tables were created to evaluate the data, and these tables are presented in the relevant section of this study. All the data gathered from the information forms and photographs were catalogued. In determining the use and quality of the weavings, which were sub-objectives of this study, it was found that a majority of the weavings were of medium-quality and used as carpets and prayer rugs. The rugs had one border at most and the carpets had three or four, whereas the cicim were usually woven with no borders. There were 78 different types of motifs identified in the kirkit weavings, and these were arranged under the five following categories: geometric, symbolic, floral, object and figurative motifs. The weavings on exhibit in the museum were categorized into three different groups based on their intended uses, namely, prayer rugs, runners, and rugs. The color red was commonly used for the weavings' backgrounds and patterns. Based on the findings that were derived from the evaluation of the kirkit weavings, three-dimensional design sketches were studied according to the motif and weaving characteristics identified in the kirkit weavings, and design groups were created. In the first group of designs, three-dimensional masks were created by making weavings on a cast. In the second group of designs, three-dimensional designs were utilized in sculpture and weaving.