Jakarlı dokuma tasarım süreci ve kumaş tasarımlarında Osmanlı sultanları

Abstract

Kumaş üretim süreçlerinin teknoloji ile şekillenmesi sonucunda her bir çözgü ipliğinin hareketini sağlayan, karmaşık desenlerin yapılmasına olanak tanıyan jakarlı dokuma teknolojisi ve bu teknolojiye entegre edilmiş bilgisayar destekli tasarım süreci öne çıkmıştır. Araştırmanın amacı tekstil sektöründe jakarlı dokuma sürecini incelemek ve jakar dokuma tekniğiyle geliştirilen kumaşlarda Osmanlı Sultanlarının yaşantılarını yansıtan tasarımları jakar desenlemede kullanmaktır. Araştırmada tarama ve deneme modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, Ankara, Bursa, Uşak illerinde jakarlı kumaş üreten işletmeler ve tasarım teması yönünden Osmanlı döneminde önemli görevler üstlenmiş ve döneminde bazı olaylara imzasını atan olan 5 sultanın (Fatih Sultan (II.) Mehmed, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Süleyman, Sultan IV. Murad ve Sultan III. Ahmed) yaşam hikâyeleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise Ankara, Bursa, Uşak illerinde jakarlı dokuma yapan 4'ü Nedgraphics programı, 1'i Simetri programı ile desen üreten 5 işletme, tasarım teması yönünden ise 5 sultanın dönemlerinde yaşamış oldukları değişik hikâyelerden tasarımcıya iz bırakan hikâyeler oluşturmaktadır. Jakarlı dokuma yapan 5 işletmedeki 13 tasarımcıya işletme özellikleri, jakar dokuma desen tasarım süreci, üretilen jakarlı kumaşların teknik, desen, renk özelliklerini içeren anket formu uygulanmış ve istatistiksel çözümlemesi yapılmıştır. İşletmelerden elde edilen farklı özellikteki 3 adet jakarlı kumaşın analizi tamamlanmış ve Ankara ilindeki bir işletmede jakar dokuma süreci izleme formu uygulanmıştır. Bunun sonucunda jakarlı kumaşın elde edilmesinde tasarımdan üretime kadar takip edilen işlem ve işlem basamaklarında işletmenin genellikle çok yeterli ve yeterli düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Osmanlı sultanlarının yaşamlarında yer alan olaylara dair hikâyeler derlenmiş ve tasarımda tema olarak yer alacak olan hikâyeler seçilmiş ve anahtar kelimeler belirlenmiştir. Yaşam hikâyelerinden 10 adet jakarlı kumaş tasarımı yapılmıştır. 5 adet tasarım sadece eskiz aşamasını kapsarken, diğer 5 adet tasarım eskiz, renk araştırması, renklendirme ve üretim aşamasından oluşmaktadır. Ayrıca hazırlanan bir kumaş tasarımının Nedgraphics programında yapılan dijital kumaş tasarımından üretimine kadar uygulanan işlem ve işlem basamakları ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Tekstil Tasarımı Bölümündeki 25 kişilik bir grup tarafından subjektif değerlendirme yapılmış ve hazırlanan tasarımların olumlu olduğu saptanmıştır.

As a result of fabric manufacturing processes' being shaped by the technology, jacquard weaving technology which is enabled complex patterns to be created, made possible the movement of each warp thread and computer-aided design process integrated into this system have come to the forefront. The aim of this study is to examine the jacquard weaving process in the textile sector and use the designs reflecting the lives of Ottoman Sultans in jacquard patterning for the fabrics developed by the jacquard weaving method. Scanning and trial models have been used in the study. Universe of the study consists of enterprises manufacturing jacquard fabrics in Ankara, Bursa and Uşak and life stories of 5 Ottoman Sultans (II. Mehmed the Conqueror, Sultan Selim the Stern, Suleyman the Magnificent, Sultan IV. Murad and Sultan III. Ahmed) who were appended signature to some events in their period and were undertaken significant responsibilities in the Ottoman Period in terms of the design theme. Samples of the study consists of 4 enterprises manufacturing patterns via Nedgraphics programme and 1 Simetri programme in Ankara, Bursa and Uşak and stories that impress to the designer from the different stories that they lived in 5 sultan's periods in terms of the design theme. A survey forms including enterprise properties, jacquard weaving pattern design process, technical, pattern and color details of the jacquard fabrics manufactured were applied to 13 designers in 5 enterprises carrying out jacquard weaving and they were statistically analyzed. Analyses of 3 different jacquard fabrics obtained from the enterprises were completed and jacquard weaving process surveillance form in a enterprise in Ankara was applied. As a result, it was detected that the enterprise is highly adequate in general in the process and process steps followed from the design to the manufacture in manufacturing the jacquard fabric. The stories in the lives of the Ottoman Sultans were collected and the stories to be included in the design as theme were selected and the key words were determined. 10 jacquard fabric designs were created out of the life stories. While 5 designs have covered only sketch phase, other 5 designs consists of sketches, color search, coloring and manufacturing phases. And process and process steps applied from digital fabric design to the manufacturing of a fabric design prepared were defined in details in Nedgraphics programme. Subjective assessment was performed by a group of 25 people in Ankara Hacı Bayram Veli University's Textile Design Department and the designs prepared were determined to be positive.