Hisarlı Ahmet`ten derlenen türkülerin Anadolu`daki makamsal gelenek bağlamında incelenmesi

Abstract

Anadolu ve çevre coğrafyalarının geleneksel müziklerinde ezgi tasarımını sağlayan makamlar, 15. yüzyıldan itibaren gelişim göstermiştir. Bu gelişimle birlikte makam kuramı geleneksel müziklerin üretiminde kullanılmaya başlamış ve üretilen müzikler meşk geleneği ile hafıza temelli olarak kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Bu çalışmada yaygın bir müzik coğrafyasına sahip olan makam kuramı için önem arz eden merkezlerden biri olan Kütahya'da yetişen Hisarlı Ahmet'in kaynak kişisi olduğu türküler, Anadolu'daki makamsal gelenek bağlamında analiz edilmiştir.Tarama modeli ile yürütülen araştırma sürecinde literatürdeki yazılı kaynaklar, eserlerin ulaşılan notaları, görsel, işitsel ve görsel-işitsel kayıtlar incelenmiştir. Araştırmanın evreni ve örneklemi Hisarlı Ahmet'ten derlenen 30 adet türkü olarak belirlenmiş, bu örneklemin belirlenmesinde amaçsal örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan verilere ulaşma sürecine literatürde kayıtlı yazılı dokümanların incelenmesi aşamasıyla başlanmış, ulaşılabilen görsel, işitsel ve görsel- işitsel kayıtlar ile eserlerin mevcut notaları incelenerek makamsal analiz yapılmıştır. Araştırma sürecinde toplanan veriler Ezgi Çekirdekleri Yaklaşımı doğrultusunda teknik ve melodik yönden analiz edilerek makamsal unsurların eserlerde nasıl kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmada elde edilen verilerde; makamsal özellikler kullanılarak oluşturulan ezgi çekirdeklerinin ezgi organizasyonunu kuran ana yapılar olduğu, eseri oluşturan ezgi çekirdeklerinin farklı makamların karakteristik özellikleri dâhilinde oluşturulabildikleri gibi bir makamın farklı kullanımları tercih edilerek de oluşturulabildikleri, bir makama ait ezgi çekirdeklerinin aynı veya farklı eserler içinde yörenin estetik açıdan tercihleri ve müzikal anlayışı çerçevesinde birebir aynı, benzer ve farklı şekillerde kullanılabildiği, makamsal tınının yakalanabilmesi için dörtlü, beşli hatta sekizli ses birleşimlerinin tek ve gerekli şart olmadığı, iki veya üç sesten oluşan ezgi çekirdeklerinin de makamsal tınıyı karakteristik şekilde duyurabileceği, tüm bu yapıların makamsal geleneğin temelleriyle temas ettiği ortaya konulmuştur.

Modes providing melodic design of traditional musics in Anatolian and nearby geographies have been developed since 15th century. With this development, it is started that, mode theory was used in traditional musics and composed musics were delivered generation to generation by practise tradition base on memory. This theory has o common geography anda Kütahya is an important center for this theory. In this study, ballads delivered by Hisarlı Ahmet lived in Kütahya were analyzed in terms of mode tradition in Anatolia. In this study survey method was used and written sources in litherature, raeched notes of ballads, visual, audial and visual-audial sources were analyzed. Population and sample of this study were determined as 30 ballads delivered by Hisarlı Ahmet. In progress of determining sample, purposeful sampling method was used. First, written sources in litherature, raeched notes of ballads, visual, audial and visual-audial sources were analyzed then made modal analyse. Data attained in this study progress were analysed ın the context of melodic nuclei approach in terms of melodic and technical aspect, so modal structures' usage was determined. As a result of this study; ıt has been seen that melodic nuclei formed by using modal features is a main structure set melody organization, melodic nuclei are formed in te context of different modes and same modes fetures, melodic nuclei are of any mode may be used exactly the same, similar or differently in same ballad or different ballad within the scope of aesthetic preference and musical view, melodic nuclei has two or three frets can announced modal resonance characteristically, modal structres contact with basis of mode tradition.