Kanun`un mandal düzeneğinin Türk mûsikîsi perde anlayışına uyarlanabilirliği

Abstract

Yazılı kaynaklara göre 12. yüzyıldan itibaren Türk Mûsikîsi icrâsında kullanıldığı bilinen Kanun, günümüze kadar çeşitli yapısal değişiklikler geçirmiştir. Bu değişiklerden en önemlisi 19. yüzyılın sonlarına doğru kullanılmaya başlayan mandal düzeneğidir. Mandal düzeneği, 15. yüzyılda kâmil olmayan çalgılardan sayılan ve perde değişimlerinin çok güç olduğu bir çalgı olan Kanun'a önemli ölçüde icrâ kolaylığı sağlamıştır. Mandal düzeneğinin kullanımı zamanla yaygınlaşmış ve teknolojinin gelişimiyle birlikte kullanım kolaylığı artmış olsa da halen bu düzenek Türk Mûsikîsi'nin perde anlayışını yansıtmakta yeterli olamamaktadır.Kanun'un mandal düzeneğinin Türk Mûsikîsi'nin perde anlayışına uyarlanması amacıyla gerçekleştirilen bu araştırma üç aşamada tamamlanmıştır. İlk aşamada, Türk Mûsikîsi nazariyatına yönelik yazılı eserler, perde ve aralıkların açıklanmasında kullanılan yöntemler açısında tekil tarama ve ilişkisel tarama yöntemleriyle incelenerek, nazariye alanındaki perde anlayışı ortaya konmuştur. İkinci aşamada, Türk Mûsikîsi icrâsındaki perde anlayışı, Tanbûrî Cemil Bey örnekleminde perde ölçüm yöntemiyle incelenerek ve ilk bölümdeki açıklamalarla ilişkilendirilerek belirlenmiştir. İlk iki bölüm sonucunda Türk Mûsikîsi'nin Pisagor yöntemiyle elde edilen aralıklarla doğal aralıkların iç içe geçtiği bir yapıda olduğu sonucuna varılmıştır. Üçüncü aşamada, bu anlayışla Türk Mûsikîsi'nin perde ve aralık yapısı net olarak tanımlanmış ve bu veriler doğrultusunda Kanun'un mandal düzeneği yeniden tasarlanmıştır. Araştırma sonucunda yeniden tasarlanan mandal düzeneğiyle Kanun'un Türk Mûsikîsi'nin perde anlayışını; Bolâhenk Nısfiye, Sipürde, Müstahsen, Kız, Mansur, Davud, Davud-Bolâhenk Mabeyni ve Bolâhenk âhenklerinde yansıtabileceği tespit edilmiştir.

Kanun, known to have been used in Turkish Music performance since 12.century, has undergone structural changes until today. The most important change is the pitch mechanism has been started to be used from the end of 19.sentury. The pitch mechanism has provided convenience in performance to Kânûn, that had been known as unperfect instrument because of having difficulties in pitch changing in 15.century. Even tough, using of the pitch mechanism in Kanun playing has grown up in time and ease of use of the mechanism has increased by developing technology, the pitch mechanism is still insufficient in performing Turkish Music pitches today.This research, maintained in the aim of adapting pitch mechanism of the Kânûn for performing Turkish Music pitches has finished in three steps. Firstly, the pitch structure of Turkish Music has found out by examining theoritical writings about Turkish Music using singular resarch and relational resarch methods. Then, pitch performing style of Turkish Music has found out by analysing pitch performing of Tanburi Cemil Bey using pitch measuring method and associating with the explanations in the first step. At the end of first two steps it has been found that Turkish Music has both phytgorean and natural intervals in performance. In third steep pitch and interval structure of Turkish Music has redefined exactly from this point of view and the pitch mechanism of the Kanun has redesigned acoording to these throughputs.Consequently, it has been determined that Kanun using the redesigned pitch mechanism is able to be sufficient performing Turkish Music pitches in Bolahenk, Sipürde, Müstahsen, Kız, Mansur, Davud, Davud-Bolahenk Mabeyni and Bolahenk tunes.