TRT THM repertuvarında yer alan dokuz birim zamanlı ölçülmüş türkülerin Türk müziği usûl nazariyesine göre tespîti ve tasnîfi

Abstract

Türkülerin sistemli bir şekilde derlenip notaya alınması ilk defa Cumhuriyet döneminde olmuştur. Türküler notaya alınırken dönemin siyasî perspektifinin getirdiği Modernleşme hareketlerinin etkisiyle Türk müziği usûl nazariyesi göz ardı edilmiş ve Batı nota yazımı esas alınmıştır. Kendi müzikal gereklerince oluşturulmayan türkü notalarının hatalı olduğu, deşifre edilemediği, kaynak kişilere dair ses kayıtları ile örtüşmediği tespit edilmiştir. Ayrıca Türk halk müziğinde usûllerin ifadesinde kullanılan ölçü rakamlarının, usûller arasındaki farklılıkların algılanması ve icracılar arasında dil birliğinin sağlanması bakımından kifayetsiz olması; türkülerin Türk müziği usûllerine göre incelenmesini, tasnif edilmesini ve notasyonun bu perspektif üzerinden yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu doğrultuda bu araştırmanın evreni, TRT THM repertuvarında yer alan dokuz birim zamanlı ölçülmüş türkülerdir ve araştırmada evren üzerinde çalışılmıştır. Tarama modeli kullanılan bu çalışmada, Doküman inceleme tekniği ile 9 birim zamanlı ölçülmüş türküler; tespit edilmiş, kaynak kişilere ait ses kayıtlarından dinlenmiş ve 9 zamanlı usûller olan Aksak, Evfer, Oynak, Raks Aksağı ve Bileşik Semâî usûllerine göre tasnif edilmiştir. Çalışma sürecinde içerisinde birden fazla usûl bulunan türküler olduğu tespit edilerek bu türküler `Usûl Değişimli Türküler` başlığı altında incelenmiştir. Tespit edilen ve tasnifi yapılan 9 birim zamanlı türkülerin; TRT Repertuvar numarası, ili, kaynak kişisi, derleyeni, notaya alanı, notasında görülen ölçü dizilimi ve tarafımızca türkünün tespit edilen usûlünün belirtildiği bir tablo oluşturularak Ekler bölümünde sunulmuştur. Ayrıca 9 birim zamanlı usûldeki tüm türkülerin yörelere göre dağılımını gösteren grafik ve çizelgeler çalışma içinde verilmiştir. Türkülerin Türk müziği usûl nazariyesinden uzak bir şekilde irdelenerek Batı nota yazımı ile oluşturulmasının türkülerin müzikal unsurlarını ifade etmekte doğru bir yöntem olmadığı sonucuna varılarak TRT THM repertuvarındaki tüm türkülerin Türk müziği usûl nazariyesine göre incelenmesi ve notaya alınması önerilmiştir.

It was the first time that the folk songs were systematically collected and recorded in the Republican period. Turkish music rhythm and theory was ignored with the influence of modernization movements taken by the political perspective of the period and Western music is based on note writing. It was found out that the notes of folk songs which were not formed according to their own musical requirements were inaccurate, could not be deciphered, and did not coincide with the sound recordings of the source persons. In addition, the measurement figures used in expression of rhythms in Turkish folk music are ineffective in terms of perceiving the differences between rhythms and providing language unity among performers; it has made it necessary to classify the folk songs according to the rhythms of Turkish music and to make the notation from this perspective. In this respect, the population of this study consists of nine unit folk songs in TRT THM reportoire and research has been studied on the population. In this study, scanning model was used. It was identified and listened to the sound recordings of the source persons and nine time measured rhythms Aksak, Evfer, Oynak, Raks Aksağı and Bileşik Semai were classified according to the methods. It was determined that there were more than one rhythm songs in the study process and these songs were examined under the title of 'Usul Değişimli Türküler'. The nine time measured folk songs identified and classified; TRT Repertoire number, province, source person, compiler, the person of taking notes, these quence of measures seen in the note and determined by us a table where the rhythm of the Turkish folk has been created and presented in the Appendix. In addition, the graphics and charts showing that the distribution of all songs in the rhythm of nine time measured according to the regions are given in the study. It has been suggested that it is not the right method to express the musical elements of folk songs by examining the Turkish music from Western rhythm theory by analyzing the Turkish music away fr3om the rhythm theory of the Turkish music.