Günümüz sanatında kırkyama tekniğinin kullanımı ve uygulamalar

Abstract

Bu tez çalışması, Türk kültürünün geleneksel el sanatı ve manevi değerlerinden birini oluşturan kırkyamanın Anadolu'daki geçmişine ışık tutmak, gelişim sürecini, günümüzde dünya üzerindeki konumunu ve çağdaş sanattaki yerini irdelemek amacıyla oluşturulmuştur. Kırkyamanın plastik değerler açısından batılı sanat akımlarından Soyut sanat, De Stijl, Orfizm, Süprematizm, Op sanat ve Minimalizm'de oluşturulan çalışmalarla biçimsel olarak benzerlik taşıması, ilişkilendirme yapılarak bağlantı kurulmasına olanak sağlamıştır. Kırkyamanın Anadolu'da; Selçuklu ve Türk-İslam dönemi kapsayan eserlerde kullanılan bezemeler ve Batı sanatındaki geometrik soyutlamaya dair örneklerle içerikleri karşılaştırmalı bir yaklaşımla ele alınarak incelenmiştir. Kırkayama tekniğinin parça-bütünden oluşan biçimsel yapısı kolaj, asamblaj, montaj, vitray ve mozaik tekniğiyle ilişkilendirilmiştir. 20. yüzyılın başlarından günümüze dek süren sanatla hayatı birleştirme çabalarında öncelikli olarak sanat ve zanaat kavramları doğrultusunda Arts&Crafts hareketi, Art Nouveau, Art Deco ve sonrasında da Bauhaus Okulunun sanat ve zanaatı birleştirmeye yönelik çalışmalarındaki süreçler irdelenmiştir. 1950'li yıllarda pop sanatla başlayan, 1960'lı yıllarda ise sanat ve zanaat hareketlerinin akademik geleneklere karşı çıkarak sanatı yeryüzüne indirme çabasında her türlü hazır nesnenin sanat alanında dâhil edilmesi yönündeki tavrı, sanatlaşan hayat bağlamında incelenmiştir. 1970'li yıllarda sanat ve zanaat kavramları çerçevesinde feminizm hareketi, kadınlar üzerinden kodlanan kimlik imgesini kadınlara atfedilen el işleriyle sanat nesnesine dönüştürerek yapısöküme uğratmıştır. Desen ve dekorasyon hareketi; desen, süsleme, zanaat, dekorasyon ve güzellik kavramlarını ele aldığı üretimlerinde kadınsı sanat olarak nitelendirilen el işlerini ön plana çıkaran biçimsel yaklaşımlarıyla hazır nesne kullanımına yönelmiştir. Kimlik kavramı ise çoğulculuk ve çokkültürlülük politikaları doğrultusunda etnik kültür, ırk, cinsiyet gibi olgulara ivme kazandırmıştır. Bu gelişmeler doğrultusunda; postmodern dönemde geleneksel el sanatına ve kadınların el işlerine dair imgelerin sanat nesnesine dönüşmesi ve sanatlaşan zanaat olgunun oluşmasındaki süreçler Batı ve Türk sanatında kırkyama kapsamında incelenmiştir. Bu bağlamda; tez kapsamında bireysel olarak yapılan uygulamalar, geleneksel kırkyama tekniğinin zanaattan sanata evrilme süreci ve günümüz çağdaş sanat anlayışının displinlerarası yapısıyla ilişkilendirilerek üretilmiştir.

This thesis study was implemented in order to shed light on the past of patchwork in Anatolia, which is one of the traditional handicrafts and spiritual values of Turkish culture, and to examine the development process, its position on the world and its place in contemporary art. Formal resemblance of the work of patchwork with the works created in Abstract art, De Stijl, Orphism, Suprematism, Op art and Minimalism, which is one of the western art movements in terms of plastic values, made it possible to make connections by making associations. In the Anatolia; the examples and the contents of the ornaments used in the Seljuk and Turkish-Islamic periods and the geometric abstraction in Western art were examined with a comparative approach to patchwork. The formal structure of the patchwork technique is composed of collage, assemblage, assembly, stained glass and mosaic technique. The processes in the studies in connection with unification of art and crafts by Arts & Crafts movement, Art Nouveau, Art Deco and later Bauhaus School in parallel to the art and craft concepts in particular for connecting life and art since the beginning of the 20th century have been examined. The attitude of art and craft movements, which started with pop art in the 1950s and in the 1960s, with including all kinds of ready-made objects in the field of art in opposition to academic traditions, was examined in the context of artistic life. In the 1970s, the feminist movement within the framework of the concepts of art and craft transformed the image of identity coded on women into art objects with the handicrafts attributed to women and demolished the structure. Pattern art addressed the concepts of pattern, decoration, craft, decoration and beauty, and has turned to ready-made object in its formal approaches that emphasize handicrafts which are described as feminine art in their production. On the other hand, the concept of identity has given impetus to the phenomena such as ethnic culture, race and gender in line with pluralism and multicultural policies. In line with these developments; the process of transforming the images of traditional handicrafts and fancyworks of women into art objects and the formation of artisanal craft phenomena in the postmodern period have been examined within the scope of patchwork in Western and Turkish art. In this context; individual applications within the scope of the thesis, the process of evolving from traditional craft technique to art and art is produced by associating with the interdisciplinary structure of contemporary art understanding.