Bulgaristan göçmeni kadın halk giyim kuşam özelliklerinin incelenmesi: Edirne ili örneği

Abstract

Bireysel ya da kitlesel göçler, kültürel etkileşimin yaşanmasında belirleyici bir faktör olmuştur. Göç edenlerin gittikleri yerlere Göç edenlerin gittikleri yerlere kendi kültürleriyle temas ettikleri milletleri birçok yönden etkilediği gibi, etkileşimde bulundukları toplumun kültüründen de etkilenmeleri kaçınılmazdır. Dolayısıyla kültürel etkileşimin bileşkesi olarak giyim kuşam biçimlerindeki farklılıklar, paylaşılan ortak kültür sayesinde karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle, göçle meydana gelen bileşkeden doğan kültürel birikimler sayesinde giyim kuşam, milli kültür açısından evrensel bir boyut taşımaktadır. Türkiye'ye belirli dönemlerde göçler yaşanmıştır ve göçlerin yoğun olarak yaşandığı Balkan ülkelerinden biri de Bulgaristan'dır. Göç ve kültürel etkileşimin bir araya geldiği, sosyolojik boyutlarıyla da ele alınabilecek olan yeni yaşam koşullarında, ortak paylaşımlar ve birikimler sonucu şekillenmiş olan giyim kuşam biçimlerindeki değişim, karşılaşılan kaçınılmaz durumlardan biridir. Göç etkisiyle biçim, malzeme, süsleme gibi özgün özellikleri değişerek yozlaşan veya kullanılmadığı için güncelliğini yitiren giyim kuşam ürünlerinin kültürel bir değer olarak belgelenmesi önemlidir. Bu araştırmada; Edirne ilinde yaşayan Bulgaristan göçmeni kadın giyim kuşamının tasarım özellikleri açısından incelenmesi ve halk giysilerinin günümüzdeki durumu ve kullanımına ilişkin Bulgaristan göçmeni kadınların görüşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Birinci bölümünde, 2015 yılında Edirne il, ilçe ve köylerinde alan araştırması sonucunda 67 adet giysi ve giysi tamamlayıcısına ulaşılmış, kaynak kişilerle görüşülmüştür. Kaynak kişilerin yönlendirmeleri sonucunda İzmit Balkan kültür evinde sergilenen Bulgaristan göçmeni kadın giysileri de araştırma kapsamına alınmıştır. Verilerin toplanmasında uzman görüşleri doğrultusunda hazırlanan gözlem formu (giysi inceleme formu) ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Ulaşılan göçmen kadın giysileri fotoğraflanmış, günlük giyim, özel gün giyimi ve sokak giyimi ana başlıkları altında sınıflandırılarak giysi inceleme formu doğrultusunda tasarım özellikleri incelenmiş ve biçimsel çizimleri yapılarak kaynak kişilerden edinilen bilgiler doğrultusunda yorumlanmıştır. Araştırmanın ikinci bölümünde ise; Bulgaristan göçmeni 61 kadına, halk giysilerinin günümüzdeki durumu ve kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemek amacıyla üç bölümden oluşan anket formu uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 22 programı ile istatistiksel analizleri yapılarak yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda; Bulgaristan göçmeni kadınların geleneksel giysilerini günlük yaşamlarında kullanmadıkları, bazı yaşlı kadınların geleneklerine bağlılıklarından dolayı bu giysileri sandıklarında sakladıkları gözlenmiş, günümüzde sadece nostaljik amaçlı özel gün ve gecelerde bu giysilerin giyildiği saptanmıştır. Araştırmanın ilk bölümünde; Bulgaristan göçmeni kadınların iç giyim parçalarının göynek, poturdan ve paskalı gömlekten, günlük giyimlerinin ise göynek, don ve bele bağlanan önlük ve kuşaktan oluştuğu belirlenmiştir. Kadınların özel gün giysilerinin günlük giysileriyle biçimsel olarak benzerlik gösterdiği ancak, kumaş ve süsleme açısından farklılıklar olduğu, bunun da kadınların ekonomik düzeyine göre değiştiği görülmüştür. Altta şalvar, üstte göynek ve cepken ya da yelek ile bele bağlanan önlük ve kuşaktan oluşan özel günlerde giyilen giysilerin günlük giysilere göre daha kaliteli kumaşları ve yoğun süslemeleri dikkat çekmiştir. Ayrıca, kadife üzerine gümüş rengi sim iplik ya da pullarla işlemeleri olan, şip olarak adlandırdıkları takımların özel gün ve gecelerde, kadınların için önemli bir yere sahip olduğu tespit edilmiştir. Kadınların özel günlerde giydikleri bir başka giysi çeşidi ise; Şalvar ve gömlekten oluşan `şılak` olarak adlandırılan ikili takımdır. Bulgaristan göçmeni kadınlarının gelin giysilerinin de özel gün giysileriyle aynı özellikleri taşıdığı, baş süslemesinin değişiklik gösterdiği görülmekle birlikte, genellikle renkli ipek saten entari ve gelin hırkasından oluşan gelin giysisinin de yaygın olarak kullanıldığı belirlenmiştir. 1950 yılı ve sonrasında beyaz gelinliklerin moda olması ile beyaz ya da krem renkli ipek saten kumaştan gelinlikler kullanılmaya başlanmıştır. Bu gelin giysilerinin kumaşları çok pahalı olduğu için `çiftlik satran` adıyla adlandırıldıkları kaynak kişilerce belirtilmiştir. Araştırmanın ikinci bölümünün sonuçlarına göre; Bulgaristan göçmeni kadınların halk giysilerinin günümüzde kullanılmama nedenleri olarak, genç jenerasyonun modayı takip etmesi ve kültürel değerlerle ilgili yeterli farkındalık oluşturulmaması, dolayısıyla giysilere önem verilmemesini gördükleri belirlenmiştir. Bulgaristan göçmeni kadınların Türkiye'ye geldikten sonra geleneksel giysi giyme durumlarının genç yaş grubunda düşükken, ileriki yaşlarda artış gösterdiği ve eğitim seviyesi yükseldikçe giysilerin giyilmeme oranının arttığı tespit edilmiştir.

Individual or mass migration has been a decisive factor in cultural interaction. It is inevitable for migrants to be influenced by the culture of the society in which they interact, as well as to the nations in which they come into contact with their own culture. Therefore, the differences in clothing types as a result of cultural interaction emerge through the shared common culture. Therefore, thanks to the cultural accumulation arising from the junction of migration, clothing has a universal dimension for national culture. Turkey has experienced a certain period of immigration. Bulgaria is one of the Balkan countries where migrations are intense. In the new living conditions where migration and cultural interaction come together and which can be dealt with in their sociological dimensions, the change in clothing types formed as a result of common shares and accumulations is one of the inevitable situations encountered. It is important to document that clothing products that degenerate because of their original features such as shape, material, ornament due to migration effect or that are outdated because they are not used are as a cultural value. In this study; The aim of this study is to investigate the design characteristics of the Bulgarian migrant women clothing in Edirne and to determine the views of the Bulgarian migrant women regarding the current situation and usage of folk clothing. In the first part of the research, 67 clothes and clothing complementary items were reached in 2015 as a result of field research in Edirne province, districts and villages and resource persons were interviewed. As a result of the guidance of source persons, Bulgarian immigrant women's clothes which were exhibited in Izmit Balkan culture house were also included in the research. Observation form (clothes examination form) and semi-structured interview form prepared according to expert opinions were used in the data collection. The reached migrant women's clothes were photographed, daily wear, special day wear and street wear were classified under the main headings, design features were examined in line with the clothes examination form and formal drawings were made and interpreted in accordance with the information obtained from the source persons. In the second part of the research; A questionnaire consisting of three sections was applied to 61 women immigrants in Bulgaria to determine their opinions about the current situation and usage of folk clothes. The obtained data were interpreted by statistical analysis with SPSS 22 program. As a result of the research; It was observed that the Bulgarian immigrant women did not use their traditional clothes in their daily lives and that some older women kept these clothes in their crates because of their devotion to their traditions. It is found that these clothes are worn only on special days and nights for nostalgic purposes. In the first part of the research; It was determined that the underwear parts of the immigrant women in Bulgaria consisted of blouse called goynek, jodhpur and shirts, and their daily clothes were made up of goynek, pants and waistband. It was observed that women's special day clothes were similar in daily clothes, but there were differences in terms of fabric and ornamentation, which changed according to the economic level of women. The garments worn on special occasions, which consist of a shalwar on the bottom, an apron on the top and a waist and a waist with a pocketken or waistcoat, attracted attention with higher quality fabrics and dense ornaments compared to daily clothes. In addition, it has been found that the suits, which are embroidered with silver glitter or scales on velvet, have an important place for women on special days and nights. Another kind of clothing that women wear on special occasions is; It is a pair of suits called Shılak consisting of baggy trousers and shirts. It is seen that the bridal garments of the Bulgarian immigrant women have the same characteristics as the special day clothes. Although the head ornament has changed, the bridal garment, which usually consists of colored silk satin entari and bridal cardigan, has been widely used. In 1950 and after, white bridal gowns were fashionable and white or cream colored silk satin bridal gowns were used. Since the fabrics of these bridal garments are very expensive, they are named as `çiftlik satran` by the source. According to the results of the second part of the research; The reasons why the women of Bulgarian immigrants are not used today are the fact that the young generation follows fashion and that there is not enough awareness about cultural values and therefore the lack of attention to clothes. Bulgarian migrant women after arriving in Turkey has Goul is lower in younger age groups wearing traditional clothes situation but in advancing age increased. it was found that the higher the level of education, the higher the wear rate of the garments.