Ankara Çukur, Çengel ve Safran Han örneklerinde yeniden kullanım müdahalelerinin koruma açısından irdelenmesi ve bir değerlendirme yöntemi önerisi

Abstract

Tarihi yapıların çoğu, eskilik, tarihi, sanatsal değerleri yanında kullanım değerleri ile gerek özgün gerekse farklı kullanımları sayesinde günümüze ulaşmışlardır. Her iki durumda tarihi bir yapının günümüz yaşamına dahil edilmesi için özgün kullanımın sağlıklaştırılması veya farklı bir kullanıma yeniden uyarlanmasında temel kriter, koruma müdahalelerinin günümüze ulaşan özgün değerlerin en üst düzeyde muhafaza edilmesini (konum, biçim, malzeme, teknik, kullanım ve yerin ruhu) ve kullanım dengesini sağlamasıdır. Yeniden kullanım günümüzde koruma yaklaşımlarından biridir. Yeniden kullanımın başarısı, mevcut yapı ve çevresinin özgün değerlerini korumasıyla ölçülmelidir. Tarihi yapıların özgün işlevine en yakın kullanım en uygun yeniden kullanımdır. Tarihi yapıların yeniden kullanıma uyarlanmasında farklı bir kullanımın seçiminde yapının özgün mekânsal kurgusu, mekân özellikleri, sirkülasyon ağı kadar özgün değerlerin korunmuşluk durumu, yapısal durumu ve çevresel özellikleri de etkilidir. Özellikle yapının korunmuşluk ve yapısal durumu yapılacak müdahale ölçeği ile yeniden kullanımın yapının kapasitesine etkisini belirleyici rol oynamaktadır. Çalışmamızda, ICOMOS `Dünya Mirası Kültür Varlıkları için Etki Değerlendirmesi Rehberi`nden esinlenerek düzenlediğimiz yeniden kullanım veya kullanımın sürdürülebilmesi amacıyla bir değerlendirme yöntemi önerilmektedir. `Yeniden Kullanımın Tarihi Yapıya Etki Değerlendirme` (YKTED) raporu adı verilen analizin ana amacı yapının özgün değerlerinin korunması ve günümüz konfor şartlarına uygun uyarlamalar için maruz kalacağı müdahalelerin etkisinin belirlenmesidir. (YKTED) raporunda; ölçülebilir sonuçlara ulaşılması amacıyla müdahaleler ve etkileri sayısal değerler ile ifade edilecek şekilde düzenlenmiştir. Bu çerçevede; `yapı-yeniden kullanım ilişkisi`nde yapının yeniden kullanımın gereksinimlerini karşılayıp karşılamadığı, `yapı-yeniden kullanım müdahaleleri ilişkisi` ile yapının kapasitesinin zorlanıp zorlanmadığı ve özgün değerlere etkisi irdelenmiştir. Bu çalışma, Ankara Kale bölgesinde kültür ve sanatsal içerikli kullanımına karar verilen ve özgün kullanımı dışında yeniden kullanıma uyarlanan, Çengel, Çukur ve Safran Han'ın analitik bir yöntemle önce yapı ölçeğinde tanımlanması, çözümlenmesi ve değerlendirilmesi, sonrasında yeniden kullanımına yönelik müdahalelerin (YKTED) raporu adı verilen analiz ile değerlendirilmesinin yapılmasına yönelik çalışmaları içermektedir.

Most of historical buildings have reached the present day thanks to their use value not only in original but also in diffent use as well as their antiquity, historical and artistic value. In both cases, the main criterion for the rehabilitation of the original use or re-adaptation of the different use for the inclusion of a historic structure into today's life is that the conservation interventions should ensure the balance of use as well as securing the surviving authentic values (location, form, material, technique, use, and spirit of the place) to be maintained at the highest level.Adaptive reuse is one of the current conservation approaches.The success of adaptive reuse should be measured by maintaining the authentic values and the context of the existing structure. The adaptive reuse that is the closest to the original use of a historical building is its optimal use. The conservation condition of the original values, the structural condition, and the environmental properties play a crucial role in the choice of a different use in the adaptive reuse of historical structures as well as the original spatial design of the structure, its spatial features, and the circulation network. Especially, the authenticity and structural status of the building are determinant on the scale of intervention and the effect of adaptive reuse on the capacity of the structure. In our study, we propose an evaluation method the adaptive reuse or maintaining the original use, inspired by the ICOMOS `Guidance on Heritage Impact Assessments for Cultural World Heritage Properties`. The main objective of the analysis, named as `Impact Assessment of Adaptive Reuse to the Historic Structure` (YKTED), is to preserve the authentic values of the structure and to determine the impact of the interventions to be applied for adaptation to present comfort conditions. In the YKTED report, the interventions and their effects are expressed in quantitative values in order to obtain measurable results. In this context, it is investigated whether the structure meets the needs of the adaptive reuse `the relation between the structure and adaptive reuse`, and whether the capacity of the structure is surpassed `the relation between the structure and reuse interventions` as well as its effect on the original values of the structures in the adaptation to the reuse.This thesis involves building identification, analysis and evaluation of Çengel, Çukur and Safran Han, located in the Castle Region of Ankara and decided to be re-used for cultural and artistic purposes different from their original uses, and subsequently works for the preparation of the re-use intervention analysis and evaluation reports of these buildings, named (YKTED).