Ebeveynlerin 5-6 yaş çocuklarını ödüllendirme ve cezalandırma yöntemleri (Ankara il sınırları içinde yapılan bir araştırma)

Abstract

ÖZET Aile ortamı çocukların büyüyüp gelişmeleri yönünden önemlidir. Ailenin sağladığı öğrenme yaşantıları ve sunmak ta olduğu modellerin çocuktaki olumlu sosyal davranış ve de ğerlerin gelişmesinde önemli bir yeri vardır. Bu noktadan hareketle, ana-baba ile çocuk arasındaki ilişkilerin bozul maması için ana-baba çocuğun gelişim seviyesini çok iyi bil meli, ona göre davranmalı, davranışlarında^ tutarlı ve karar lı olmaya özen göstermeli, sevgi ve şefkati çocuğundan esir gememelidir. Her ana-baba çocuğunu en iyi şekilde yetiştir mek eğitmek ister. Çocuklarını eğitip yetiştirirken istendik davranışı sağlamak ya da geliştirmek amacıyla ödül, istenme dik davranışı yok etmek amacıyla da genellikle ceza yöntemle rini kullanırlar. Ebeveynlerin öğrenim düzeylerinin, ekonomik düzeyle rinin, çocuğun cinsiyetinin, onların çocuklarını ödüllen dirme ve cezalandırma yöntemlerinde ne derece etkili olduğu nu ortaya koyarak, ebeveynlerin 5-6 yaş çocuklarını ödüllen dirme ve cezalandırma yöntemlerini ortaya koymak amacıyla bu araştırma yapılmıştır. -122--123- Araştırma için öncelikle kaynak taraması yapılmıştır. Kaynaklar incelenerek hazırlanacak olan anket formu için ön bilgiler düzenlenmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda ve uzman görüşü alınarak anket formunda yer alacak sorular düzenlen miştir. Soru seçeneklerinin tesbitinde ebeveynlerin görüşü nü almak amacıyla bir ön çalışma yapılmış bu doğrultuda anket formu düzenlenmiştir. Hazırlanan anket formu pilot bir gruba uygulandıktan sonra uzman görüşü de alınarak gerekli düzelt meler yapılarak son şeklini almıştır. Araştırmanın evrenini Ankara merkez il sınırları için deki 5-6 yaş çocukları olan ebeveynler teşkil etmektedir. Araştırmanın örneklemi, M. E.G. S. Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü bünyesindeki ilkokullara bağlı dokuz anasinı- fma devam eden çocukların ebeveynleri olan 300 kişiden mey dana gelmiştir. Araştırmada; 1) Ebeveynlerin eğitim düzeyinin çocuklarını ödüllen- dirme ve cezalandırma yönteminin seçiminde etkili olup olmadı ğına, 2) Ebeveynlerin ekonomik düzeyinin çocuklarını ödül lendirme ve cezalandırma yönteminin seçiminde etkili olup olmadığına, 3) Çocuğun cinsiyetinin ebeveynlerin çocuklarını ödül lendirme ve cezalandırma yönteminin seçiminde etkili olup olmadığına cevap aranmıştır.-124- Araştırmaya katılan 300 ebeveyn öğrenim durumları, ekonomik durumları, çocuklarının cinsiyet durumları açısından yüzdeleri alınarak tablolaştırılmıştır. 2 Elde edilen verilerin analizi için x hipotez testi uygulanmıştır. Verilerin analizi sonunda, Ebeveynlerin öğrenim durum larının çocuklarını ödüllendirme ve cezalandırma yöntemlerin de farklılığa neden olduğu, öğrenim durumu yüksek olan ebe veynlerin çocuklarını daha çok aferin, çok güzel, teşekkür ederim gibi sözel ödüllendirme yöntemleriyle ödüllendirdik leri görülmüştür. Ebeveynlerin ekonomik yönden alt, orta veya üst grupta olmalarının çocuklarını ödüllendirme yönteminde az da olsa etkili olduğu, Üst grupta olanların çocuğun arka daşlarıyla oynamasına izin verme, sevdiği bir şeyi yapmasına izin verme gibi maddi ödüller ile sözel ödüller, orta.ve' alt grup ta olanların daha çok sözel ödüller kullandıkları zaman zaman maddi ödüllere yer verdikleri görülmüştür. Çocuklarının kız veya erkek oluşunun ebeveynlerin çocuklarını ödüllendirme yön teminde çok az etkili olduğu, kız çocukların öpme, kucaklama gibi hareketlerle, erkek çocukların ise aferin, çok güzel, teşekkür ederim gibi sözel ödüllendirme yöntemleriyle daha çok ödüllendir ildikleri görülmüştür. Ebeveynlerin çocukları nı cezalandırma yöntemlerinde öğrenim durumlarının etkisinin ödüllendirme yöntemlerinden daha fazla olduğu, öğrenim durumu yüksek olan ebeveynlerin kızgınca veya kaşlarını çatarak.125- bakma gibi yüz ifadesi ve davranışının doğru olmadığını kıza rak söyleme, bağırma gibi sözel cezaları kullandıkları, öğre nim durumu orta olan ebeveynlerin de sözel cezalar verdikle ri, öğrenim durumu düşük olan ebeveynlerin ise dövme gibi fiziki cezalandırma yöntemi ile sözel cezaları kullandıklara, görülmüştür. Ekonomik yönden alt grupta olan ebeveynlerin sözel, hareket, maddi cezalandırma yöntemlerini, orta grupta olan ebeveynlerin sözel, üst grupta olanların ise yüz ifadesiyle cezalandırma yöntemini kullandıkları sonuçlardan anlaşılmakta dır. Çocuklarının kız veya erkek oluşu ebeveynlerin çocukla rını cezalandırma yöntenime çok az etki ettiği kız çocukların daha çok yüz ifadesiyle, erkek çocukların sözel olarak ceza* landırıldıkları bulunmuştur.