Yapı kooperatiflerinde muhasebe ve vergi sorunları

Abstract

SONUÇ Devlet, planlı kentleşmek ve sağlıklı konutlaşmak üzere, Yapı Kooperatiflerini inşaat sektörüne çekmek için son yıllarda Toplu Konut adı altında özendirici önlemler getirmiş bulunmaktadır. Kendi kişisel, birikimleriyle konut edinemiyecek- lerini anlayan dar gelirli kişiler, Yapı Kooperatifleri çatısı altında toplanarak, kendi küçük birikimlerine dev letin de katkısını sağlayarak (Toplu Konut Fonu) amaçla rına ulaşma yolunu seçmişlerdir. Bu nedenle, 1979 lu yıllarda başlayan Yapı Koo peratifçiliği hareketi, günümüzde milyonlarca insanın ko nut özlemleri için umut haline gelmiş bulunmaktadır. Birim kooperatifçilik seviyesindeki bu gelişme, Yapı Kooperatiflerinin üst örgütlenmesini de aynı hızla gündeme getirmiş, KENT-KOOP ve daha sonra da TÜRK KONUT gibi birliklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Yapı kooperatifçiliğinin bu hızlı büyüme ve geliş mesi karşısında, bu örgütlerle ilgili yasal düzenlemele rin hâlâ 1960 düzeyinde kaldığı, bu düzenlemelerin de Yapı Kooperatiflerinin dinamizmine uymadığı açıkça görülmekte dir. 124125 örneğin; 1960 yılında yayımlanan 1163 sayılı Koo peratifler yasasına göre, Yapı Kooperatiflerinde bir or tak 30.000.__TL den daha fazla pay sahibi olamamaktadır. Oysa günümüzde bu tutarla değil konut sahibi olmak, konu tun bir aylık taksiti bile ödenemez duruma gelinmiştir. Yasal yetersizlik diğer alanlarda olduğu gibi, Ya pı Kooperatiflerinin belge düzeni, muhasebe sistemi ve vergilendirilmeleri alanlarında da kendini göstermektedir. BELGE DÜZENÎ KONUSUNDA, Yapı Kooperatifleri için çıkarılan muhasebe yönetmeliğinde, kooperatiflerin sosyo ekonomik amaçları doğrultusunda bir düzenlemeye gidilmesi gerekirken, bunun yerine VUK. nun amacı kâr olan. ticari işletmeler için öngördüğü belge düzeninin aynen alınarak uygulanması yerinde olmamıştır. Bu nedenledi ki uygula ması zor alan ve bünyeye uymayan bu belge düzenini Yapı Kooperatifleri uygulayamamakta Ticaret ve Sanayi Bakan lığı da denetimlerinde bu durumu tesbit etmesine rağmen üstünde durmamaktadır. MUHASEBE SİSTEMİ VE UYGULAMASI konusunda da bel ge düzenindekine yakın bir uygulamanın olduğunu söyleye biliriz. Bu alanda da Yapı Kooperatiflerinin muhasebe or ganizasyonlarını, büyük ölçüde VUK. nun ilgili hükümleri doğrultusunda basite indirgemek suretiyle, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uyum çabası gösterilmeden ve hatta hesap planı olmadan sürdürülmektedir.126 Bu nedenlerden dolayı da uygulanan muhasebe orga nizasyonu, Yapı Kooperatiflerinin gerçek durumlarını yan sıtmaktan uzak kalmıştır. Bu duruma gelinmiş olmasının bizce nedenleri şöy lece sıralanabilir. 1- Kooperatifler muhasebe yönetmeliğinin yetersiz liği 2- Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve üst birlikçe bi rim kooperatiflerle ilgili denetimin yetersizliği* İ- Olumsuz denetim sonuçları elde edildiğinde bun larla ilgili caydırıcı nitelikte yaptırımların uygulanıl mamış bulunması, 4- Yapı Kooperatifleri muhasebe uygulayıcılarının yeterli meslek bilgi ve ihtisas eğitiminden yoksun bulun maları v.b.nedenier. YAPI KOOPERATİFLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİNDE çeşit li sorunlarla karşılaşılmış bulunmaktadır. Bu konuda üze rinde durulan en Önemli sorun, Yapı Kooperatiflerinin Ku rumlar Vergisi Kanunuyla getirilen muafiyetle ilgilidir. Bilindiği üzere, Yapı Kooperatiflerinin Kurumlar Vergisin den muaf tutulabiirae ler i için getirilen en önemli koşul, `ORTAKLARÎYLE İŞ GÖRMESİ `dir. Bu hüküm her uygulayıcı tarafından farklı yorumla narak, farklı uygulanmakta, Yapı Kooperatifleri ile Mali ye Bakanlığı arasında yer yer `ortak işlemleri` konusunda ihtilaflar çıkmaktadır.127 Bu konuda yaygın olan ve yargı organlarınında ka tıldıkları görüş, `Yapı Kooperatiflerinin yaptığı işle rin amaç ve faaliyetlerine uygun olup olmadıklarına bak mak gerekir` şeklindedir. Dolayısiyle kooperatiflerin amaç ve faaliyetleri ne uygun olan işler `Ortaklarla yapılan işlem`, amaç ve faaliyetlere uymayanları ise `Ortak dışı işlem` saymak ve ortak dışı işlemler' in ortaklara dağıtılması halinde Ya pı Kooperatiflerini Vergilendirmek gerekecektir.