KKTC`de yasama ve yürütme organları

Abstract

S O h ü Ç Araştırmamız içinde KKTC nin yasama ve yürütme organ larını çeşitli açılardan inceledik. Bu organların kuruluşu, yapıları, görev ve yetkileri dikkate alınacak olursa, KKTC 'nin Hükümet sisteminin özellikleri ortaya çıkacaktır. KKTC anayasa sı nasıl bir hükümet sistemi öngörmüştür? Araştırmamızda elde ettiğimiz bilgilere dayanarak, KKTC 'de parlamenter sisteme uygun yasal bir düzenlemenin olduğunu söyleyebiliriz. Parlamenterizm, çoğulcu demokrasi ortamında varlık kaza nan ve gelişen bir hükümet sistemidir. Ancak bu sistemin uygu lanma yöntemi, ülkeden ülkeye değişmekte ve farklılıklar arzet- mektedir. KKTC* nin Hükümet sistemini parlamenterizm olarak belir lerken, bu sistemin genel özelliklerini dikkate almış bulunuyo ruz. Parlamenter sistem iki başlı bir yürütme organı öngörmüş tür. Bunlardan birincisi sorumsuz devlet başkanı, ikinci si ise sorumlu başbakandır. Yürütmenin iki başlı özelliği KKTC anayasa sında açık bir şekilde ortaya konmuştur. Parlementer şist emde, Bakanlar kurulunun yasama organına karşı siyasal sorumluluğu vardır. Hükümetin oluşumu, meclisten güvenoyu almasına bağlıdır.Ancak hükümet sadece kuruluşta de ğil, aynı zamanda görev sırasında da meclisin güvenine sahip olma lıdır. Meclisin güvenini kaybeden bir bakanlar kurulunun gö reve devam etmesi, parlamenter sistem içinde mümkün değildir. KKTC anayasası hükümetin göreve başlama sı, öncelikle güvenoyu ile olmamaktadır. Cumhurbaşkanınca atanan bakanlar kurulu der hal göreve başlar. Ancak bu atama işlemini güvenoyu müessesesi: izlemektedir. Burada açıkça görüldüğü gibi parlamenter sistem den bir sapma sözkonusu değil. Bu uygulama parlamenterizmin farklı bir yönü olarak ele alınmalıdır. Parlamenter şist emde, ya sama organının yürütme organına karşı bir *akım yetkileri vardır. Hükümet her zaman meclisin politik denetimi altındadır.Bununİ8 beraber, yürütme organının- da yasama organına karşı bir takım yetkileri vardır.-105- / Bunların en önemlisi, yürütmenin meclisi feshetme yetkisidir. KKTC anayasası yedisi feshetme yetkisini bakanlar kuruluna değil, belirli şartların ortaya çıkması ha ünde, Cumhurbaşkanına tanımıştır. Parlamenter şist emde, hükümetin meclis çoğunluğuna da yanması esastır. Parlamerto dışında ve siyasal partilerin etkin olmadığı hükümetlerin kurulması, parlamenter rejime aykırıdır. KKTC anayasası Başbakanın mutlaka milletvekili olması şartını getirerek, parlamenter sisteme uygun bir düzenlemeye yönelmiş tir. Parlamenter sistem, diğer sistemlerden farklı olarak yumuşuk bir kuvvetler ayrılığı prensibini benimsemiştir. Bu sis tem her organın belirli ölçüler dahilinde diğerlerinin işlerine karışmasınıda öngörmektedir. Gerçektende KKTC'nin hükümet sis temi, hükümet fonksiyonunun yerine getirilmesinde, yasama ve yü rütme organlarına ayrı ayrı roller vermiştir. Anca : ifade ettğimiz gibi, parlamenter sistem.bir kalıp değildir. Her ülke, kendi sosyal, kültürel ve politik şartlarına göre, bu sis temin özüne bağlı kalarak, farklı uygulamalara gitmektedirler. Uygulamada yasama organına ağırlık veren parlamenter sistemler olduğu gibi, yürütme organına ağırlık verenlerde ol maktadır. Yürütmeye ağırlık veren parlamenter sistemlerin bir kısmı bu ağırlığı Cumhurbaşkanına, bir kısmıda başbakana yö neltmişlerdir. Ancak bu ayırımı yaparken, `Başkanlık Sistemi` ile `Meclis Hükümeti Sistemi`ni parlamenter sistemle karıştır mamak gerekir. Başkanlık sisteminde, meclise karşı sorumlu bir bakanlar kurulu yoktur. Yürüt me yetki ve görevi sadece Başkanda toplanmıştır. Başkanlık sisteminde katı Mr kuvvetler ayrılığı sözkonusudur. Meclis hükümeti sistemindede, meclise karşı kollek- tif sorumluluğu olan bir bakanlar kurulu sözkonusu değildir. Meclis Hükümeti şist eminde, yürütme yetki ve görevi meclisin e- lindedir. Meclis bu fonksiyonu yerine getirirken şüphesiz bazı araçlardan yararlanmakta ve yürütme yetki ve görevini elinde tu tan elemanlara ihtiyaç duymaktadır. Meclis her kademede yürütme yetki ve görevi ile bağlıdır. Ancak parlamenter sistemde olduğu-106- gibi kollektif olarak çalışan ve meclise karşı kollektif sorumlu luğu olan bir bakanlar kurulu yoktur. Bunun yerine, Bakan olarak adlandırabileceğimiz kişiler sadece kendi işlerinden ve görevle rinden dolayı, yani bireysel olarak meclise karşı sorumludurlar. Yukarıda sıraladığımız gerçekler ışığında KKTC'nin hü kümet sistemini, parlamenter sistemin neresine koymak gerekir? KKTC Anayasasının meclisten çok, yürütme organına ağırlık verdiği ni öncelikle ifade etmemiz gerekir. Meclisin yürütme organına karşı zayıf olduğunu belirtmek için öncelikle meclis-hükümet i- lişkilerine bakmak gerekir.!' e eli s in, hükümet üzerinde siyasi de netimi olmasına rağmen, bu denetim tektek bakanlar kurulu üyele- rini hedef almaktan uzaktır. KKTC anya sası, meclise herhangi bir bakanlar kurulu üyesinin görevine son verilmesine yönelik bir imkan tanımamış t ir. Bu özellik Federal Almanya sistemindede var dır. Federal Almanya anayasasının 67 «maddesi güvensizlik önerge sinin sadece federal Başbakana karşı verilebileceğiri dolaylı olarak belirtmiştir. Hem KKTC hemde FAC hükümet sistemi bir ba kanın güvensizlik önergesiyle münferiden görevine son verilme sini imkansiz kılmıştır. Meclis sadece başbakanı güvensizlik ö- nergesiyle düşürebilir. Ancak güvensizlik önergesinin verilmesi.. - anayasa tarafından belirli sınırlamalara tabi tutulmuştur.KKTC anayasası güvenoyu alan, veya hakkında verilen güvensizlik öner gesi reddedilen bir başbakana karşı aradan üç ay geçmedikçe gü vensizlik önergesi verilemeyeceği hükmünü getirerek, hükümeti meclise karşı güçlendirmiştir. Hükümetin meclise karşı daha güçlü bir pozisyonda ol duğunu göstermesi bakımından güvensizlik Önergesi önemli bir örnektir. Daha öncede belirttiğimiz gibi Başbakanın güvensiz lik önergesi yoluyla düşürülebilmesi için, meclis üye tam sayı sının salt çoğunluğunun olumlu oyu ger eklidir. Halbuki hükümetin güvenoyu alması salt çoğunluk şartına bağlanmamıştır.-107- / i KKTC Anayasasında yürütme organının yasama organına kar şı kuvvetini arttıran diğer bir düzenleme ise,yasalaran yürürlü ğe girmesiyle ilgilidir. Anayasa, Meclisin kabul ettiği bir yasa nın »bakanlar kurulunun istemi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından halk oylamasına sunulabileceğini belirt er ek, yürütmenin yasama organına karşı pozisyonumragüçlendirmiştir. Anayasa, bir yasanın halk oylamasına sunulması için herhangi bir şart aramamıştır. Böylece hükümet, beğenmediği bir yasayı, meclis oybirliğine yakın bir çoğunlukla çıkarsa dahi, halk oylamasına sunma imkanına ve dolayısı ile bu yolla meclisin yasa çıkarma gibi önemli `bir in- siyatifini en azındam belirli bir süre engelleme durumundadır. Diğer yandan, dış politika konusunda meclise açık bir yetkinin verilmediği, anaya sanın getirdiği düzenlemeden anlaşıl maktadır. Dış politika konularında yürütme organı ve özellikle Cumhurbaşkanı tek başına hareket etme imkanına sahiptir. KKTC anayasasının yürütme organına ağırlık verdiği söy lenebilir. Ancak bu ağırlık yürütme organı içinde dengeli bir şekilde dağılmıştır. Anayasa Cumhurbaşkanını belirli ölçüler için de hükümet fonksiyonuna dahil etmesine rağmen, onu hükümet meka nizmasının bir parçası haline getirmemiştir. Eükümet Cumhurbaşkanı ilişkilerinde^ gördüğümüz gibi, yasa koyucu, Cumhurbaşkanını dev letin ve toplumun birliğini sağlama gibi önemli bir göreve ge- tirmişjonu hükümetin dışında bir makam olarak düşünmüştür. Cumhurbaşkanına dış politika konusunda önemli yetkiler verilmesi, ne parlamenterizmden bir sapma gibi gösterilir nede bu durum nedeniyle Bakanlar kurulunun yürütme organı içindeki gücü azaltılabilir.