Türkiye`de 1980-1994 dönemi kamu harcamalarının enflasyonist etkileri

Abstract

ÖZET Bu araştırmada 1980-1994 döneminde konsolide bütçe baz alınarak kamu harcamalarının ve finansmanının gelişimi ve enflasyonist etkileri incelenmiştir. İlk olarak Türkiye'de enflasyon olgusunun miktar teorisi çerçeve sinde parasal genişlemeyle açıklanabilen, talep enflasyonu olarak nitelendirilebileceği ortaya konmuştur. Kamu harcamalarındaki artış eğilimini açıklamaya çalışan görüşler özetlenerek, incelenen dönemde kamu harcamalarının ekonomideki payının azaltılmaya çalışıldığı, ancak dönem başında yüzde 18lere çekilmişken, artarak yüzde 25lere ulaştığı görülmüştür. Dönem süresince cari harcamalar ve özellikle yatırım harcamalarında nisbi azalış gözlenirken, borç ve faiz ödemelerinde önemli nisbi artışlar olmuştur. Bütçe açıklan sürekli artış trendi gösterirken, kamunun finansmanda zorlandığı, iç borç stoklarının önemli ölçüde arttığı, buna bağlı olarak Merkez Bankası üzerinde etkili olan Hazinenin sürekli artan oranlarda Merkez Bankası kaynaklarını kullandığı gözlenmiştir. 1981-1983 yılında yüzde 20-301ara çekilen enflasyon oram, enflasyonist finansman sonucu 1988-1993 arası yüzde 60-70Tİ bir platoya oturmuş; 1994 krizi sırasında da yüzde 100 oranım aşmıştır.Devletin artan fonksiyonlarına paralel olarak, kamu harcamalarının artacağı, ancak üretim artışını sağlayacak şekilde kamu yatırım harcamaları ağırlıklı bir harcama politikası, yapısal baza reformla ve özellikle vergi ve sosyal güvenlik kurumlan reformları yoluyla kamu finansmanının sağlam temellere oturtulması ve istikrarlı bir para politikası güdülebildiği taktirde kamu harcamalarının enflasyonist etkilerinin kontrol altında tutulabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

SUMMARY The development and inflationary effects of public expenditures and financing are studied for the 1980-1994 period. We believe that inflation in Turkey, can be qualified as demand inflation, which can be explained with monetary expansion within the frame work of quantity theory. Increasing trend of puclic expenditures are summarized: Efforts were spent in the said period, to reduce the share of public expenditures in the economy; however these efforts were largely unsuccessful and the share of public expenditures in GNP has increased to 25 percent in 1993-1994, whereas it was 18 percent at the begmning of the period. During this period, a relative decrease was observed in current expenditures and especially in investment expenditures, but there was an important relative increase in debt-service and interest payments. It has been observed that the budget deficits had an increasing trend, during the said period; that the state had difficulties in financing, the domestic debt-service; that the domestic debt stock has increased substantially and that consequently the Treasury had to resort to use of the resources of the Central Bank at an increasing rate.The inflation rate, which was reduced to about 20-35 percent in between 1981 and 1983 has seltled on a plateau of 60-75 percent in the 1988-1993 period and has reached over 100 percent in 1994, largely as a result of inflationist financing. We concluded that the inflationary effects of the public expenditures can be taken under control by a combination of toght monetary policies and structural reforms including reforms of the tax and the social securty systems.