Doğu Akdeniz bölgesinde yayılış gösteren bazı Origanum L. türleri üzerinde anatomik, morfolojik ve sitotaksonomik araştırmalar

Abstract

ÖZET Bu araştırmada Doğu Akdeniz Bölgesi' nde yayılış gösteren Origanum L. cinsine ait üçü endemik olan, sekiz taksonun anatomik, morfolojik ve sitotaksonomik özellikleri incelenmiştir. Araştırma konusu olarak ele aldığımız bu sekiz Origanum L. taksonunun örnekleri araziden toplanarak, herbaryumları yapılmış, bir örneği de E.Ü. Herbaryum Merkezi'ne kaydedilmek üzere verilmiştir. Bu çalışmada incelenen taksonların tespit edilen özellikleri, literatürde yer almadığı dikkate alınarak, orijinal şekil ve bulgularla metinde verilmiştir. Daha önceleri Doğu Akdeniz Bölgesi'ndeki yayılış alanları içerisinde yer almayan O. hypericifolium O.Schwarz&P.H.Davis ilk defa tarafımızdan tespit edilmiştir. Yaptığımız çalışmalar sonucunda Doğu Akdeniz Bölgesi'nde yayılış gösteren O. hypericifolium O. Schwarz&P.H.Davis, O. leptocladum Boiss.. O. micrantnum Vogel. O. maiorana L.. O. onites L.. O. syriacum L. var. bevanii (Holmes) Ietswaart, O. vulgare L. ssp. hirtum (Link) Ietswaart ve (X laevigatum Boiss. taksonları anatomik, morfolojik, sitotaksonomik ve diğer bazı özellikler yönünden incelenmiş ve taksonomide kullanılabilecek karakterler verilmeye çalışılmıştır.İncelenen tüm örneklerin anatomik özelliklerine baktığımızda; kök anatomilerinde tüm örneklerde, dışta epidermis, bunun altında periderm yer almakta ve ksilem ise tümünde geniş bir yer kaplamaktadır. Kambiyum tabakası ise türlere göre dar ve geniş olarak varyasyon göstermektedir. Kök anatomisinde belirgin bir farklılık ayırt edilmemekle birlikte tespit edilen farklı özellikler tablo halinde verilmiştir. Gövde enine kesitlerde, anatomik yapı genel hatlarıyla Metcalfe&Chalk (1957)'da belirtilen yapıya uygunluk göstermektedir. Gövde anatomik yapıda epidermis tabakası görülmekte, ancak incelenen tüm taksonların dışında O. onites L.'de tek sıra epidermisin yanı sıra belirgin bir kutikula kırışıklığına rastlanmamaktadır. Endodermis; O.syriacum L. var. bevanii (Holmes) Ietswaart ve O. laevigatum Boiss.'de yok, diğer taksonlarda mevcuttur. Yapraklar; kutikula, üst epidermis, 1-2 sıralı palizat parankiması, dar beya geniş vasküler boşluklu sünger parankiması ve alt epidermisten meydana gelmiştir. O. onites L.'de gövde anatomisinde tespit edilen kutikula kırışıklığına yaprak anatomisinde de rastlanmaktadır. Bu bakımdan diğer örneklerde rastlamadığımız bu durum sınıflandırmada yararlı olabilecek bir kriter olarak alınabilir. Yapılan araştırmalarda incelenen tüm örneklerin polenleri, Stephanokolpat tipte olduğu, polen şeklinin ekvatoralde spheroid, polarda ise suboblat oldukları tespit edilmiştir. Yapılan incelemelerde morfolojik özelliklerin Ietswaart (1980) ve Davis (1982) verilerinden bazı farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Morfolojik özelliklere metinde yer verilirken, farklılıklar ayrıntılı olarak tablo halinde verilmiştir. Bu çalışmada ele alınan 8 Origanum L. taksonu sitotaksonomik yönden ilk kez incelenmiş ve kromozom sayıları tespit edilmiştir. Daha önceden Scheerer (1940)'a atfen Ietswaart (1980)'in tespit ettiği 2n=32 kromozom sayısına bu çalışmada rastlanmamıştır. Ele aldığımız tüm Origanum L. taksonlarında kromozom sayısı 2n=30 olarak saptanmıştır. Bu araştırmada incelenen örneklerden yalnızca O. micranthum Vogel'de bir çift satellitli kromozom olduğu tespit edilmiştir.

ABSTRACT In this study, the anatomical, morphological and cytotaxonomical features of eight taxons, three of which in endemic, belonging to genus Origanum L. which shows spreading in the area of East Mediterranean were examined. After the samples of eight Origanum L. taxons were collected from the land, their herbariums were made and later a specimen of it was given to Herbarium Center of Aegean University in order to be recorded. Taking note that features of taxons examined in this study don't take part in the literature datum were given with their original shapes and findings in the text. 0. hypericifolium 0. Schwarz & P.H.Davis which don't take part within the spreading areas in the area of East Mediterranean were determined first by this study. At the end of the studies we made, O. micranthum Vogel, O. majorana L., O. onites L., O. syriacum L. var. bevanii (Holmes) Ietswaart, O. vulgare L. ssp. hirtum (Link) Ietswaart and O. laevigatum Boiss. taxons which shows spreading in the area of the East Mediterranean, were inspected in the aspect of anatomic, morphologic and cytotaxonomical and some other features, and the characters, which can be used in taxonomy, were tried to be given. When looked at the anatomic features of all models being inspected, epidermis at the surface and periderm under the dermis covers a great place in root anatomies of all models. As to cambium layer, it shows a great variation as narrow and wide depending on the species. A certain differencein root anatomy is not distinguished, however, different features being distinguished were given in tables. At the stem cross section in, width, anatomical structure with its general lines shows appropriateness to the structure being states in Metcalfe & Chalk (1957). At the stem anatomical structure, layer of epidermis is seen, but an obvious cuticle wrinkles together with one line epidermis was seen only in O. onites L., apart from all taxons experienced. Endodermis is present in O. syriacum L. var. bevanii (Holmes) Ietswaart and O. laevigatum Boiss. and present in other taxons. Leaves consist of cuticle, upper epidermis, palisade layer with 1-2 line(s), spongy layer with wide and narrow vascular pith and lower epidermis. The cuticle wrinkles fixed at stem anatomy at O. onites L. was also found at the leaf anatomy. So, this situation which is not found at the other samples, can be accepted as a useful critter for taxonomy. The pollens of all the examined species are stephanokolpat type and it was determined that the shape of pollen is spheroid, and suboblat in respect of polar. At the examinations, it was determined that morphologic features show differences from data of Ietswaart (1980) and Davis (1982). While morphological features were given in the text, differences were given in detail in table. Eight Origanum L. taxons, handle in this study were examined first time in respect of cytotaxonomic aspect, and their numbers of chromosomes were determined. 2n=32 chromosome number, which was determined early by Ietswaart (1980) described to Scheerer (1940), was not found in this study. Chromosome number in all the Origanum L. taxons, we handled is counted as 2n=30. It is also determined that, of samples examined in this research, only O. micranthum Vogel has a double satellite chromosome. OOKüMAJmSYON MERKEZİ