İzmir anakent bütününde semt pazarı aktivitelerinin işlevsel özellikleri ile pazar esnafının sosyo-ekonomik yapısı ve kentleşme sürecindeki konumları

Abstract

ÖZET Çalışma alanı İzmir Anakent Bütünü'dür. Araştırma konusu olarak İzmir Anakent Bütünü'nde Semt Pazarı Aktivitelerinin İşlevsel özellikleri ile Pazar Esnafının Sosyo Ekonomik Yapısı ve Kentleşme Sürecindeki Konumlarını ortaya koyan herhangi bir araştırmanın bulunmaması dikkat çekicidir. Bu nedenle araştırmaya konu olarak seçilmiştir. Çalışma ile kent toplumunu oluşturan belirli bir grubun yapısal analizi, kent toplumunu anlama, tanıma ve örgütlenmesinin gerçekliliğini, kentleşme sürecinde ortaya çıkan sosyo-ekonomik yapılan, değişme ve gelişiminin saptanması hedeflenmiştir. r Türkiye hızlı kentleşme sürecini devam ettiren özelliğim korumaktadır. Araştırma konusu Türkiye'de kentleşme hareketlerini, kültürel ve sosyal yapımızı tüm gerçekleri ile yansıtmaktadır. Bu araştırma sonucunda Türkiye'de hareketleri, izmir'in kentleşme sürecindeki konumu incelenmiş, Türkiye'de semt pazarı kavramı açıklanmıştır. Semt pazarlarının günümüze kadar geçirdiği değişim ve işlevsel özellikleri vurgulanmıştır. Araştırma kapsamında yer alan deneklerin % 40.5 'inin Ege Bölgesi, % 22.2'sinin Doğu Anadolu, % 12.7'sinin Güneydoğu Anadolu, % 12.7'sinin iç Anadolu Bölgesi doğumludur. Doğum yerlerine göre coğrafi bölgelere dağılışında % 2.1 ile Marmara Bölgesi en düşük değere sahiptir. Deneklerin % 68.1'i kent, % 31.9'u kır kökenlidir. Kent kökenlerine göre coğrafi bölgelerine dağılışlarında % 46.1 ile Ege Bölgesi ilk sırada yer alırken, % 20.2 ile Doğu Anadolu Bölgesi bu bölgemizi izlemektedir. Kent kökenlilerin en az olduğu bölgemiz % 2.0 ile Marmara Bölgesi'dir. Kır kökenlilerin doğdukları coğrafi bölgelere dağılışında Ege Bölgesi % 28.5 ile ilk sırada yer alırken Doğu Anadolu Bölgesi % 27.4 ile bu bölgemizi izlemektedir. En az katılım % 2.2 ile Marmara Bölgesi'nden yaşanmaktadır.Deneklerin İzmir Anakent Bütünü'ne yönelik göçlerinde 1970'li yıllardan itibaren bir artış olmuştur. Bu artıştaki değerler artışmı 1980-1989 döneminde de sürdürmüştür. % 40.8 ile 1990-1999 döneminde en yüksek düzeyine ulaşmıştır. Göç eden deneklerin %62.5'i ailesi ile birlikte izmir'e göç etmiştir. Deneklerin % 20.2'si 26-30 yaş, % 20.0 25 yaş altı, % 14.8'i 31-35 yaş grubunda dırlar. Yaş gruplarına göre en az katılım % 2.2 ile 56-60 yaş grubunda yaşanmaktadır. Deneklerin göç öncesi geliş sıklığında en yüksek pay % 72.2 ile 1-5 aralığında yaşanmaktadır. Bu durumda deneklerin kesin göçü gerçekleştirmek için 1-5 kez kente gelmeleri için yeterli olmaktadır. Deneklerin % 68.3'ü evli, % 28.2'si bekar olup, % 49.4'ü 5-8 kişiden oluşan aile nüfus miktarlarına sahip iken % 49.8'i 0-2, % 35.5'i 3-5 çocuk sahibi, % 43.7'si ilkokul, % 19.8'i lise ve dengi, % 5.3'ü üniversite, % 5.5'i okur yazar olmayan eğitimlilerden oluşmaktadır. Deneklerin İzmir'e göç etmeden önce % 27.9'unun tarım, % 18.1 'inin tanm+hayvancılık ve % 16.0'sının küçük esnaflıkla uğraşmıştır. Deneklerin % 76.1'i ekonomik nedenlerle, % 2 1.6' sı kişisel nedenlerle, % 2.0'si sosyal nedenlerle semt pazarında çalıştıklarım belirtmişlerdir. Deneklerin % 11.3'ü 10 yıldır, % 10.7'si 1 yıldır semt pazarlarında çalıştığını belirtmiştir. Deneklerin % 31.0'i semt pazarcılığı dışında küçük esnafçıkk ile, % 20.9'u taran ile uğraştığım belirtmiş, % 17.8'i ise işçilik yaptığım belirtmiştir. Deneklerin % 22.7'sinin 1, % 14.4'ünün 2, % 10.7'sinin 4 akrabası semt pazarlarında çalışmaktadır. Bu durum iş koluna katılımın yoğun olduğunu göstermektedir. Deneklerin % 23.0'ü haftada 4, % 9.3'ü haftada 3 ve % 6.5'i haftada 5 semt pazarına katılmaktadır. Pazar esnafi en fazla % 4.9 ile Hatay (Konak), % 3.9 ile Buca Merkez, % 3.2 ile Şirinyer(Buca), % 2.9 ile Bozyaka (Konak), % 2.5 ile Karabağlar ve Eşrefpaşa (Konak), % 2.7 ile Bostanlı (Karşıyaka), semt pazarlarına katılmaktadır. Enaz katılım ise % 0.5 ile Dokuz Eylül, Sevgi (Gaziemir), Muhittin Erenler (Karşıyaka), Işıkkent (Bornova) ve Kozağaç (Buca) semt pazarlarına olmaktadır. Deneklerin İzmir dışına semt pazarcılığı için çıkılan yerlerin başında yakın konumu nedeni ile % 12.6 ile Manisa, % 10.5 ile Menemen (İzmir), % 4.7 ile Torbalı (îzmir),yerleşim birimleri gelmektedir. îzmir dışına en az semt pazarcılığı için gidilen yerler ise; % 0.5 ile YeDd (Güzelbahçe-tzmir), Eski Foça (Izmir), Soma (Manisa) yerleşim birimleri gelmektedir. Deneklerin % 28.0'i Konak, % 22.8'i Karşıyaka, % 20.4'ü Buca, % 12.1'i Bornova İlçelerinde ikamet etmektedirler. Bu ilçelerde semt pazarlarının yoğun olarak bulunması semt pazarı satıcılarının buralarda yoğun biçimde ikamet etmelerine neden olmuştur. Deneklerin % 57.7'sinin ev sahibi olması, Kiracı olarak ikamet eden deneklerin % 65.6'sının imarlı planlı bir evde ikamet etmesi gelir seviyelerinin beklendiği gibi düşük olmadıklarım yansıtmaktadırlar. Deneklerin % 64.9'u imarlı planlı bir evde ve % 35.0'i gecekondularda ikamet etmektedirler. % 58.7'si ev sahibi ve % 41.3 'ü kiracıdır. Deneklerin kesin göç yıllan ve göç öncesi geliş sıklıkları ile doğum yeri, kesin göç öncesi yaşadığı yer, medeni durum, yaş grubu, aile nüfus miktarı, çocuk sayısı, eğitim düzeyi, göç öncesi asıl işi, Pazar esnafi olarak çalıştığı yıl sayısı ve ikamet ettiği eve ilişkin mülkiyet statüsünün karşılıklı etkileşimleri sonuçlarına göre kesin göçe en fazla katılım % 40.8 ile 1990-1999 yıllarında yaşanmıştır. Göç öncesi geliş sıklığı en fâzla % 72.2 ile 1-5 ez aralığında görülmüştür. Bu durumda da deneklerin önkentleşme aşamasını fâzla uzatmak eğiliminde olmadıkları ve kesin göçü gerçekleştirmede lile 5 kez kente sıklığının yeterli olduğu görülmektedir. Verilere göre deneklerin İzmir'e göç etme ve yerleşmelerinin en önemli nedeni % 76.1 ile ekonomik sorunlardır. Bu nedenle İzmir'e kesin göçü durdurmak veya yavaşlatmak için göçlere büyük ölçüde neden olan iş bulmak amacı köken bölgede çözüme kavuşturulursa kente yönelik göçlerde bir azalma olabilir. Bunun için özel ve kamu yatırımlarının I. ve II. dereceden kalkınmaya öncelikli illere yapılması gerekir.Ayrıca göçün kaynaklandığı bölgelerde emek yoğun sanayinin kurulması, tarımsal üretimde küçük üreticinin desteklenerek Pazar için üretime teşvik edilmesi gereklidir. Bunun yanında göçün kaynaklandığı alanlarda ekonomik faaliyetlere çeşitlilik kazandırılmalıdır. Bu şekilde kentlere göç eden kişilerin kentlerde hem kendileri için hem de kentsel yaşam ortamı için büyük boyutlarda diğer sorunlara kaynak teşkil edecek yapısal ve kültürel uyumsuzluklar önlenebilir.

SUMMARY: This study field is İzmir Metropol entire. It is striking that there is not any research as to this research subject-functional features of the Market Places Bazaar Activities in İzmir Metropol Entire And Socio-Economic Construction Of The Bazaar workers And Their Status İn The Process Of Urbanization. Therefore,this subject is chosen for the research. With this study, it is aimed to determine the constructional analysis of a recognizing the city society, the neccesscity of their organization, their socio-economic constructions in the urbanization process, changes and developments. Turkey retains it's feature of fast urbanization process. Research subject reflects the urbanizations movements in Turkey, our cultural and socio-economic construction with all realties. İn the research result, urbanization movements in Turkey and the position of İzmir in the urbanization process are investigated, the term of market bazaar in Turkey is explained. The changes and the functional features of the market bazaars are pointed out. %40.5 of the research subjects are from the Aegean Region, %22.2 from the East Anatolia Region, %12.7 from the Southeast Anatolia,%12.7 from Inner Anatolia Region. The Marmara Region has the lowest valve -%2. 1- according to the birth places. %68.1 of the subjects are city-born and %31.9 are country-born. According to the distribution of the city-boras to the geographic regions, the Agean Region has the highest valve -%46. 1-. The East Anatolia Region comes next with the valve of %20.2. % 68.1 of the subjects are city-bom and % 31.9 are country-born. According to the distribution of the city-boras to the geographic regions, the Aegean Region has the highest valve- %46. 1-. The East Anatolia Region comes next with the valve of % 20.2. The Marmara Region has the least city-boras with the valve of % 2.0. According to the distribution of country-borns to the geographic regions, the Aegeanregion with the valve of % 28.5 precedes the East Anatolia Region with the valve of %27.4. The least participation is from the Marmara Region with the valve of % 2.2. The immigration of the subjects to the metropol entire is increased since 1970s. The figures of this augmentation has continued ti increase during the period of 1980- 1989. It had reached it's highest point, % 40.8, m the period of 1990-1999. The % 62,5 of the immigrant subjects had immigrated to Izmir with their families. The %20.2 of the subjects are at the 26-30 age group,%20.0 are below 25 and %14.8 are at the 31-35 age group. The least participation according to the age group is the 56-60 age group with the valve of %2.2The highest degree of coming frequency to İzmir among the subjects at the pre-immigration period is seen between 1-5 sequence with the valve of 72.2. So it is sufficient for the subjects to come to the city 1-5 times, for the realization of the definite immigration.. While %68.3 of the subjects of are married,%28.2 are becholar and %49.4 have family population consist of 5-8 people,49.8 of them have 0-2 and %35.5 of them have 3-5 children % 43.7 of them graduated from primary schools, % 19.8 of them graduated from high school, and equal schools and % 5.3 of them graduated from university and % 5.5 of them are illiterate. % 27.9 of the subjects had worked in agriculture, % 18.1 of them had worked in agriculture and cattle-dealing and % 16.0 of them had worked in small-scale retailing before immigrating to İzmir. They stated that they are working in the market bazaar that % 76.1 of them because of the economic reasons, % 21.6 because of the personal reasons, % 2.0 of them because of the social reasons. They stated that % 11.3 of them have been working for 10 years and % 10.7 of them have been working for 1 year in the market bazaar. % 31.0 of the subjects stated that they are working in small-scale retailing, % 20.9 of them are working in agriculture and % 17.8 of them are working as labours in addition to working in the market bazaar.% 22.7 of the subjects have 1, % 14.4 have 2, % 10.7 have 4 relation working in the market bazaar, this situation reveals that the participation to this branch of work is intense. % 23.0 of the subjects are working in 4, % 9.3 in 3, % 6.5 in 5 market bazaar per week. The bazaar tradesman are working in Hatay ( Konak) with the valve of % 4.9, which is the most, % 3.9 in the centre of Buca, % 3.2 in Şirinyer ( Buca ), % 2.9 in Bozyaka ( Konak), % 2.5 in Karabağlar and Eşrefpaşa (Konak) and % 2.7 in Bostanlı ( Karşıyaka ). The lowest participation is to Dokuz Eylül, Sevgi ( Gaziemir ), Muhittin Erenler ( Karşıyaka), Işıkkent ( Bornova), and Kozağaç ( Buca ) market bazaar with the valve of % 0.5. Because of their close status Manisa % 12.6, Menemen ( İzmir) %10.5,Torbalı % 4.7 settlement units are the most visited places that subjects go out of Izmir for market bazaar. The places visited for market bazaar out bazaar out of İzmir are Yelki ( Güzelbahçe- İzmir) Eski Foça ( İzmir), Soma ( Manisa) with the valve of % 0.5. % 28 of the subject inhabits in Konak, % 22.8 in Karşıyaka, % 20.4 in Buca, % 12.1 in Bornova. Market bazaar's existence mostly in these districts causes market bazaar inhabitancy in there. To be landlord of % 57.7 of the subjects, to inhabit a deed planned house of % 65.6 of subjects inhabited as lodger reflect that income levels are not low as it was expected. % 64.9 of the subjects inhabit in ghetto, % 58.7 of them are landlord and % 42.3 of them are lodger. According to mutual interactions of subjects certain immigration years and their coming frequencies before immigration, birth place, the place they lived before certain immigration, marital status, age groups, family population number, number of children, education level, real job before immigration, number of years that they had worked as bazaar tradesman and the ownership of their houses, the most participation to certainimmigration is seen between 1990-1999 with the valve of % 40.8 coming frequency before immigration is seen mostly between the 1st and the 5th time with the valve of % 72.2. It is seen in this position these subjects are not tend to lenghten the pre- urbanization and the frequency of the 1st and the 5th time is sufficient to actualize the certain immigration. According to datas, the most important reasons of subjects immigration to İzmir and setting in İzmir is economic problems with the valve of % 76.1. Therefore, in order to stop or slow down the certain immigration to İzmir, if the aim of finding job, causes to immigrants mostly, is salved in the original region. There will be a decrease in immigration to metropols. So, individual and government investments should be done to cities that has first and second degrees of priority for developments. Also, by supporting small producer in agricultural production and constructing industry of intensive labour in the regions where immigration is seen, they should be encouraged to produce for bazaar. What is more a variety for economic facilities should be gained in the areas where immigration was begun. Thus, constructional and cultural disagreements which will possibly cause some great problems both for the immigrants themselves and the city life setting in the cities can be prevented.