Çağdaş resim sanatında üslup problemine Abidin Dino`nun yaklaşımı

Abstract

ÖZET Sanatçının yaşadığı ortam ve kendi gerçeklerini sentezleyerek, estetik bir kaygıyla ortaya koyduğu biçime sanat eseri deriz. Ortaya çıkan her eser sanatçının içinde bulunduğu dönemi, toplumu, toplumun geleneklerini ve kendi kişisel yapısını eserine taşır. Bunlar onun, sanatının anlatım dilini yani üslubunun oluşmasını etkiler. Sanat eseri, sanatçının hem bireyselliğini sunması hem de bu bireysel gerçekliği içinde yaşadığı toplumu ve bu toplumun gerçekliğini yadsımadan ortaya koyduğu için, oluştuğu toplumu ifade etme çabasındadır. Üslup oluştuğu dönemin toplumsal, siyasal, dinsel yaklaşımlarının, bilimsel gelişmelerinin etkisiyle belirlenen sanatsal tavırdır. Bir döneme ya da topluma hakim olan ortak görüş, o dönemin üslubunu oluşturur. Dönem içinde sanatçı hem bu döneme ait ortak tavrı hem de kendi sanatsal anlayışındaki özgün tavrını ortaya koyarak üslubunu oluşturur. Dönemsel üslup, bir dönem içinde varolan kabul görmüş, sanatsal biçimlendirmenin genel bir adlandırmasıdır. Bireysel üslup da içinde, özgün tavrı ve sürekliliğini korumasını barındırır. Çağdaş Sanat sürecinde bazı sanatçıların zaman zaman biçimsel değişiklikler gösterdiği izlenir. Bu, üslup kavramında geçerli olan `süreklilik` in bir kaybı değil, çağın önü alınmaz hızlı değişimi ile ilişkilidir. Bu durum, sanatçının üslupsal değişiklikler göstermesine neden olsa bile, sonuçta ortaya çıkan eser aynı sanatçıya ait olduğu için içerik olarak bir değişim söz konusu değildir. XX. yüzyıl, pek çok alanda olduğu gibi sanatta da çok hızlı gelişmelerin ve değişimlerin olduğu çağdır. Fotoğraf makinesinin bulunması ile kendini sorgulayan, kendine yeni anlatım biçimleri arayarak, sanatına yeni bir yön kazandırma çabası içindedir, sanatçı. Atomun parçalanması, görecelik kuramının ortaya atılması, radyonun, uçağın yanı sıra telefonun bulunması ve psikanalizin temellerinin atıldığı ve hızla değişen insan yaşamı, yeni evren ve varlık arayışları, yeni düşünce sistemlerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Teknoloji ve bilim insan yaşamını daha konforlu bir hale getirirken, tüketim de hız kazanmıştır. Bu gelişmeler insan yaşantısını kolaylaştırıp en iyi yaşam şeklini sunmaya çalışırken, oluşan yeni toplum düzeninde,bireye sunulan bütün bu olanaklara karşın, kapitalizmin insanlar üzerindeki çaresizlik, mutsuzluk ve çatışmalar yaratması farklı bir bilincin oluşmasına neden olmuştur. Bu düzende, insan daha yalnız ve bireysel yaşamayı öğrenmiştir. Dolayısıyla, sanatına yön kazandırma IIIarayışı içinde olan sanatçıda, kaçınılmaz bir şekilde bu hızdan etkilenir. Teknolojinin ve hızın doğurduğu bu karmaşa sonunda sanatçılar, çığlıklarını yükseltmiş, tepkilerini ya içe dönerek ya da alay ederek göstermiştir. Birey, kurtuluşu, bireysel özgürlüklerde ararken, bunun sonucunda sanatta da çok sayıda sanatsal tavır ortaya çıkmıştır. Modern çağın en önemli özelliklerinden biri de ortaya atılan savların, gerçekliklerin kısa sürelerle değişerek, yeni savlara ve yeni gerçeklere bırakmasıdır. Bu çağda yaşayan bir çok sanatçıda, çağın etkisiyle tek bir anlatım biçimiyle kendini ifade etmek yerine, farklı akımlarda, kendini daha iyi ifade etme olanağı arar. Abidin Dino'da bu gelişmeler doğrultusunda, kendini ifade etme çabası içinde olan, çağdaş sanatçılarımızdan biridir. Dino'nun sanatında doğu-batı sentezi ve çağdaş akımların etkisini görürüz. Hem batı da hem doğuda geçirdiği çocukluğu ve gençliğinde öğrendiği farklı diller, yakından inceleme fırsatı bulduğu Osmanlı ve Bizans sanatı, Paris'te yaşadığı yıllarda çağdaş sanatın öncüleri ile olan dostluğu, şüphesiz ki onun, sanatsal anlatım biçiminin oluşumundaki önemli etmenlerdir. Tüm bunların yanında, kendi ülkesindeki ve dünyadaki tüm olgulara duyarlı bir şekilde yaklaşarak, resimlerine yansıtırken, çağdaşları gibi kendini ifade etme yöntemini tek bir akıma bağlı kalmadan kendini en iyi ifade edebileceği resim dilini arayarak sürdürmüştü, sanat yaşamını. IV

ABSTRACT The form which is brought up by the artist due to an esthetic perception through a synthesis of his environment and the own realities is called work of art. Every work reflects the era of the artist, the society, the social traditions and the artists personal structure. These effect the artists way of expression, in other words the forming of style. Any work of art strives to express social reality because the artist represents his individualism and individual reality, which is also undeniable influenced by the society in which he lives. Style is an artistic attitude which is determined by the effects of social, political, religious approaches and scientific developments of its era. The common vision which dominates an era or a society determines the style of the era. The artist forms his own artistic style by melting the common attitude of the era and his own original attitude led by his own artistic comprehension. Periodic style is the general name of the approved artistic shape of an era. Individual style includes original attitude and continuity. Within the Contemporary Art Process it is observed that some artists imbibe formal alterations from time to time. This is not a loss of `continuity` which is valid in style term, it is connected with the swift change of era. Even if this situation causes stylistic alterations, the work of art belongs to the same artist and therefore there is no change of content. XX. Century was an era of very swift developments and changes in art, like it was in many other areas. The artist who autocritisises himself due to the discovery of the camera, strives to gain a new direction to his art by a search for new ways of expression. The division of the atom, the creation of the relativity theory, the discovery of radio, telephone and plane, and the construction of the foundations of pschoanalysis, the swift changes in human life, the renewed search for meaning and universes caused the appearance of new systems of tought. Technology and science made human life more comfortable and accelerated consumption. While these developments tried to present the best living style by facilitating daily life, capitalism also caused desperation, unhappiness and conflicts, which inspite of the presented opportunities resulted the forming of alternate states of conscious. In this system (wo)mankind learned the ways of living alone and individually. Therefore it is inevitable that the artist who tries to gain a direction for his art, is influenced from this swiftness. The artistsshowed their responses to this chaos which was created by the technology and swiftness, by increasing their screams, by withdrawing into their shells or into sarcasm. The search for liberation within individual opportunities resulted in many artistic attitudes. One of the important characteristics of the modern era is, that arguments leave their place to new arguments due to changes in realities. Many artists of this era are looking for possibilities to express himself better by diversing their ways of expression, instead of sticking to one sole style. Abidin Dino is one of the contemporary artists who is striving to express himself under the influence of those developments. We see a synthesis of west-east and effects of contemporary trends in the art of Dino. The languages which he learned during his childhood and youth in both, western and eastern countries, the Ottoman and Byzantine Art which he had the opportunity to investigate, the friendship with avant-garde artists of Contemporary Art while he lived in Paris are surely important factors in the formation of his style of expression. Neverthless, he continued his artistic career with a continuous and multiple search for ways to express himself, as his contemporary colleagues did, while he sensitively reflected local and universal facts in his paintings. VI