H. 1211-1217 (M. 1796-1802) tarihli şer`iyye siciline göre Tosya`nın sosyo-ekonomik ve idari yapısı

Abstract

H.121 1-1 217(M. 1796-1 802) tarihli Tosya şer'iyye siciline göre yapılan bu çalışmada XVII. yüzyılın sonunda XIX. Yüzyılın başlarında Tosya'nın sosyo ekonomik ve idari yapısına dair bir araştırma yapmaya çalıştık. Tosya bölge itibarı ile çok eski bir yerleşim merkezidir. Tosya'nın ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu bilinmemektedir. Şehrin, doğu-batı ticaretinde çok önemli olan tarihi `İpek Yolu` üzerinde kurulması önemini artırmış, şehir yıllarca bölgenin önemli bir ticaret merkezi olmuştur. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra, Tosya 1080'li yıllarda Çankırı ve Kastamonu ile beraber Türk hakimiyetine girmiştir. Bölgede, Türklerle Bizanslılar arasında uzun süren hakimiyet mücadelesi sonunda Tosya ve havalisinde Türk yerleşimi kesinleşmiştir. Batı Karadeniz bölgesi önce Anadolu Selçuklu devleti hakimiyetinde sonra Candar-oğulları, Çoban-oğulları ve II. Murat döneminden itibaren de Osmanlı devleti hakimiyetine girmiştir. İnceleme konumuz olan H.121 1-1217 (1796-1802) yıllarında Tosya, Kastamonu vilayetine bağlı Çankırı Sancağının bir kazası idi. Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni idari yapılanmasında Çankırı yeni bir vilayet Tosya'da Kastamonu'ya bağlı bir ilçe haline gelmiştir. Bilindiği gibi Osmanlı devleti 16. Yüzyıldan itibaren askeri, siyasi ve ekonomik açıdan duraklama dönemine, sonraki yüzyıllarda da gerileme dönemine girmiştir. Devlet bu kötü durumdan kurtulmak için çeşitli dönemlerde ıslahatlar yapmışsa da sonuç değişmemiş, 19.yüzyılda devlet hızla çökmeye başlamıştır. Devletin kurum ve kuruluşlarına sirayet eden genel zafiyetin acısını halk çekmiştir. Siyasi ve idari alanlardaki otorite boşluğu özellikle Anadolu'da eşkıyalık hareketlerine, devlete başkaldırmalara kadar gitmiştir. Hatta devletin kendi tayin ettiği devlet adamları halka baskı yaparak, ağır ve haksız vergiler toplayarak zülüm etmişlerdir. Bu durum belgelerden açıkça anlaşılmaktadır.Tosya, idari yapılanma da Çankırı sancağına bağlı bir kazadır. Tosya kazası, Çankırı sancağının en büyük kazalarından biridir. Tosya kazasının idari yapılanmasındaki görevliler açıklanarak, bunların tayinleri ve dönemlerinde kayda geçen olaylar izah edilmiştir. Tosya ekonomisi genellikle tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Özellikle Devrez vadisinde yetiştirilen `Toya Pirinci` meşhur olup, bazen İstanbul'un ve Orduy-u Hümayunun ihtiyacı olan pirinç Tosya'dan karşılanmıştır. Ayrıca el tezgahlarında üretilen soft ülkenin dört bir yanında satılmıştır. 19. yüzyılın başlarında Tosya bölgenin önemli bir ticaret merkezi durumunda idi. Osmanlı ülkesinin bu yüzyıldan itibaren sanayileşmiş Avrupa devletlerinin açık bir pazarı haline gelmesinden Tosya'da etkilenerek zaman içerisinde tipik bir Anadolu kasabası olmuştur.

SUMMARY According to. the registration of Tosya dated 1796-1802, we made a research about social, economic ard administrative structure of Tosya in the early 1 7th and in the late 18 th centuries. Tosya was and old settlement center as a consideration of region. When or who established Tosya is not known. Because of being on the `Silk Road`, which was important on the east- west trade center of the region for many years. In 1080s, Tosya entered the domination of Turks, together with Çankırı and Kastamonu after 1071 Malazgirt Victory. The settlement of Tosya and its neighborhoods are made certain after the struggles, which lasted many years between Turks and Byzantines. West Black Sea Region firs entered the domination of Anadolu Selçuklu Government then Candaroğulları, Çobanoğulları and from the period of Murat the 2 nd, Tosya entered the domination ofOttoman Government. As our subject, Tosya was a town of Kastamonu province connected to Çankırı state between the years 1796-1802. At the administrative structure of Turkish Republic, Çarıkırı became a new province and Tosya became a town of Kastamonu. As its known, beginning from 16th century, Ottoman Government entered to a stppage period from the point of military, political and economical ways and inthe following years it entered to recession period. Althoughthe Government made improvements to make the situations better, the result didn't change and in the 1 9th century, it began to collapse period with a great speed. At that time the society suffered from the misery of the associations of the Government. Rebellions and brigandage occured in Anatolia because of the lack of authority in the political and administrative ways. Furthermore, statesmen, who are appointed by the Government, made cruelty to the people by using forceIV and taking unjust taxes. These situations are clearly understood from the documents. It is seen that Tosya was a town, wich was connected to Çankırı state. The town of Tosya was one of the biggest towns of Çankırı state. By determining the officials, who took part in the administrative structure of Tosya, their appointments and the registered facts of their period are clearly explained. The economy of Tosya was mainly based on agriculture and stockbreeding. Especialy `The Rice Of Tosya` wich is grown in the valley of Devrez was very famus and also sometimes the rice requirement of Istanbul and the Army of Ottoman was met from Tosya. Besides, `soft`, wich wasproduced with handlooms, was so It to all parts of the Government. In the early 1 9th century, Tosya was an important trade center of the region. But, beginning from this century, Ottoman Government was afected by being the market of industrialized European countries and Tosya was also affected from this stations. During the time Tosya became a typical Anatolian town.