Türkiye mentha L. (nane) türleri üzerinde kemotaksonomik bir araştırma

Abstract

vıı ÖZET Mentha genusu taksonomik açıdan problemler yumağı oluşturmaktadır. İlk defa Linnaeus tarafından tanımlanan M. piperita'mn bir tür mü yoksa bir tür melezi mi olduğu hala tartışılmaktadır. Bu problemlerin temelinde tür içi hibridasyon yeteneğinin yüksek oluşu ve buna bağlı olarak ortaya çıkan polimorfizm yatmaktadır. Araştırmamızda Türkiye'de yayılış gösteren Mentha türleri (M. pulegium L., M. arvensis L., M. aquatica L., M. x piperita L., M. x dumetorum Schultes, M. suaveolens Ehrh., M. x villoso-nervata Opiz, M. longifolia (L.) Hudson ssp. noeana, M. longifolia (L.) Hudson ssp. longifolia, M. longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides var. calliantha, M. longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides var. typhoides, M. spicata L. ssp. spicata, M. spicata L. ssp. tomentosa) morfolojik, anatomik, palinolojik ve kemotaksonomik bakımdan karşılaştırılarak yeniden değerlendirilmiştir. Kemotaksonomik çalışmada iki yönlü ince tabaka kromatografisi ile ayrılan yaprak özütlerindeki fenolik lekelerin herbiri, Rf değerleri, reaktiflere verdikleri renk reaksiyonlarına göre karşılaştırılarak numaralanmıştır. Numaralanan lekelerin türlere dağılımı, uygunluk (Cm) ve benzerlik (Cs) katsayıları kullanılarak hesaplanmıştır. Bu katsayı değerleri esas alınarak yapılan küme analizleri sonunda türler iki alt gruba ayrılmışlardır. Türlere ait kemotaksonomik bulguların, morfolojik, anatomik, palinolojik karakterler esas alınarak elde edilen sistematik bulgularla uygunluk gösterdiği belirlenmiştir. Türkiye türlerinin teşhisinde kullanılabilecek yeni bir tayin anahtarı geliştirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Kemotaksonomi, Mentha (Nane), Labiatae, Taksonomi, Morfoloji, Anatomi, Palinoloji

vııı ABSTRACT Genus of Mentha has problems in taxonomy. It is still discussed whether M. piperita, which was first defined by Linnaeus, is a species or hybrid species. The excess of the hybridation ability among the species and polimorphisim is the basic problem. In our investigation, Mentha species which are distributed in Turkey (M. pulegium L., M. arvensis L., M. aquatica L., M. x piperita L., M. x dumetorum Schultes, M. suaveolens Ehrh., M. x villoso-nervata Opiz, M. longifolia (L.) Hudson ssp. noeana, M. longifolia (L.) Hudson ssp. longifolia, M. longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides var. calliantha, M. longifolia (L.) Hudson ssp. typhoides var. typhoides, M. spicata L. ssp. spicata, M. spicata L. ssp. tomentosa) have been identificated again by comparing morphological, anatomical, palinological, and chemotaxonomical aspects. Each of the phenolic spots in the leaf extracts have been isolated with two dimensional thin layer chromatography and numbered by comparison of their Rf values and colour reactions against reagents. The distribution of the numbered spots of the species have been calculated by the similarity (Cs) and matching (Cm) coefficients. The species were categorized into two groups according to coefficient values as a result of group analysis. ît has been found that the chemotaxonomical findings of the species are matching with sistematical findings that is obtained according to morphological, anatomical, and palinological characteristics. A new key has been developed to be used in recognition of all the species in Turkey. Key Words: Chemotaxonomy, Mentha (Mint), Labiatae, Taxonomy, Morphology, Anatomy, Palinology.