Sanatı üreten ve tüketen açısından görme ve görme eğitimi

Abstract

ÖZET Sanatı üreten ve tüketen açısından `görme`; bir sezme sürecidir. 'Görme', duyu organlarını etkileyen uyarıcıların yorumlanıp anlamlandırılması demek olan algı ile doğrudan ilişkilidir, ancak, kapsamı gereği bu çalışmada algı, özellikle görsel algı ve sanatsal algı boyutunda yer almıştır. Bireyin görme biçimi; ait olduğu toplumun geleneksel yaklaşımlarının ve sosyo kültürel yapısının, bireyin psikolojisinin, bilgisel ve yaşamsal birikimlerinin etkisi ile belirlenmektedir. Tarihsel süreçte insanın görsel biçimlere yaklaşımının değişikliğe uğramasının kaçınılmaz olduğu, özellikle, fotoğrafın keşfi, İzlenimcilik ve Kübizm akımlarının ortaya çıktığı dönemlerin görme biçimine belirgin etkileri olduğu görülmüştür. Sanatın hem işlevsel hem de oluşumsal yerini, sanat üretimi ve tüketiminde üç temel unsur olan sanatçı, sanat eseri ve alıcı belirler. Bu üçlünün merkezi sanat eseridir ve sanatçı ile alıcının hem birbirleriyle hem de sanat eseri ile ilişkisi; üretim ve tüketim aşamasında eserin sanatçıda, ve, tüketimle gerçekleşen ortak yaratım aşamasında alıcıda yarattığı duygulanımlar ve davranışlar incelendiğinde, 'görme'nin her iki taraf (sanatçı, alıcı) açısından nasıl gerçekleştiği açığa çıkar. Sanatçı ve alıcı tek tek ele alındığında, sanatçının, 'görme'ye karşı tutumunun sıradan bir bireyden hangi noktalarda ayrıldığı, alıcının da, bir sanat eseri karşısında, kendisini bilinçli ya da bilinçsiz tüketici yapan sanatsal beğenisinin niteliği belirlenir. Bireyin beğenisinin oluşumunda, aldığı sanatsal eğitimin önemi büyüktür. Bu eğitim, 'görme' eğitiminin gerekliliğinin kavranması ve doğru uygulanması ile tam bir eğitim olabilir ancak. Görme eğitiminde çevresel düzenlemelerin ve müzelerin önemli bir yeri vardır, bu anlamda, aileden eğitimciye; yerel yöneticilerden çeşitli toplumsal kurumlara kadar geniş bir yelpazede yer alan herkese büyük sorumluluklar düşmektedir. Eğer birey bu konuda, kendisine ve çevresine olan sorumluluklarının bilincinde olursa, görsel uyarıcıların üretilmesi ve seçilmesinde daha iç açıcı bir ortam yaratılması mümkündür. Anahtar sözcükler: Algı, Görme, Sanatsal Görme, Sanat Tüketicisi, Kitsch, Görme Eğitimi.

ABSTRACT `Seeing` is an intuitive process in the respect of the producer and the receiver of art. Seeing is directly related to perception which interprets and give meanings to stimulation that affects sense-organs. The way of the person's seeing is determined by the patterns of traditions and social- cultural structure of the society the person belongs to, by the psychology of the individual, by the effect of the experiences the person has. With the historical process, it was understood that the changes on the approaches to visual arts were inevitable and, especially, the invention of photograph, the periods in which Impressionism and Cubism were emerged had a an obvious contribution to the pattern of seeing. The artist, the work of art and the perceiver of art are three basic components in the production and reception of art which determines the functional and formational place of art. The work of art is in the centre of this trio, and whenever the relationship between the artist and the perceiver and the work of art, and moreover, the sensations and feelings that come to the surface on the creativity period are examined, the formation of seeing for both part ( the artist and the perceiver ) is clear. When the artist and the client are considered one by one, the taste of art determines the points on which an artist differs from the ordinary people and again the taste of art makes the perceiver conscious or subconscious receiver on the matter of seeing. The art education has great importance on the individual's art taste. Whereas, this education may be completed exactly when the necessity for the education of seeing is understood and practised correctly. The environmental arrangements and the museums have important functions in the education of seeing, in this sense, everybody has great responsibilities on a large scale from family to the educators, from local administrators to various social institutions. If an individual is conscious of his responsibilities to himself and to his environment in this matter, it is possible to create a better atmosphere in the production and the choice of visual stimulant. The key words: Perception, Seeing, The Art of Seeing, The Receiver of Art, Kitsch, The Eduction of Seeing.