Kıymetli evrakın ziyai ve iptali

Abstract

Kıymetli evrakta mündemiç hakkın senetten ayrı olarak devredilmesi veya ileri sürülmesi düşünülemez. TTK.'nda kıymetli evrakın zıyaı nedeniyle iptali hükümleri yer almasaydı, senedi zayi eden şahsın hakkı sona erecek ve borçludan herhangi bir hak talebi olamayacaktı. Hakkaniyete aykırı bu sonucu bertaraf etmek için kanun koyucu kıymetli evrakın zıyaı ve iptali hükümlerini düzenlemiştir. Bu durum esas itibariyle senedi zayi eden şahsın lehinedir. Kıymetli evrakın zıyaı ve iptali müessesesi TTK.'nda ayrıntılı ve emredici bir şekilde düzenlenmiştir. Kıymetli evrak çeşitli özellikleri olan bir senettir ve aynı zamanda ticari yaşam için de vazgeçilmezdir. Doğal olarak, bu önemi haiz senetlerin iptalinin de bazı şekil şartlarına tabi tutulması gerekir. Ancak, TTK.'nun müesseseyi ayrıntılı bir şekilde düzenlemesine karşılık, sistematiğinin iyi olduğu söylenemez. Konu Kanun tarafından açıklanırken bazen karıştırılmış, bazen de birbiriyle çelişkili hükümler konmuştur. Bir çok başlık altında aynı hükümler tekrarlanmıştır. Bunun bir nedeni de, Türk Ticaret Kanunu hazırlanırken, kıymetli evrakın zıyaı ve iptaliyle ilgili Eski Türk Ticaret Kanunu'nun ve isviçre Borçlar Kanunu'nun hükümlerinden yararlanılmış olmasıdır. Kıymetli evrak zayi olduktan sonra, borçlunun borcunu senedi ibraz eden hâmile ifa etmemesi için dilekçe sahibinin mahkemeden önleyici tedbir talebinde bulunması gerekir, önleyici tedbir talebinin mahkemece kabulü veya reddi nizasız kaza hükümlerine tabidir. Önleyici tedbir kararı, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 101-113 maddelerinde düzenlenmiş olan ihtiyati tedbirin özel bir şeklidir. Mahkeme önleyici tedbir kararı verirken ortaya çıkması muhtemel zararı gözeterek, dilekçe sahibinden teminat isteyebilir. Ancak, bu konuda önceden kesin bir kural koymanın doğru olmadığını, hâkimin önüne gelen somut olayın niteliğine göre teminata karar verip vermeme hususunda takdir yetkisine sahip olduğunu belirtmek gerekir (HUMK. m. 110). Senedin kimin elinde olduğu bilinmiyorsa (TTK. m. 671/1) veya senedin herhangi bir kimsenin eline geçmeyecek şekilde (mutlak anlamda) zayi olduğu anlaşılmışsa, örneğin senet yanmışsa, zayi eden hâmil senedin iptali talebinde bulunacaktır 114Önleyici tedbir kararından sonra senedi elinde bulunduran şahıs biliniyorsa, bu şahsa karşı istirdat davası açılmalıdır. Mahkeme bu davanın açılması için dilekçe sahibine uygun bir süre verir. Senedi elinde bulunduran şahıs, senedin iptali için usulî bir işlem olan ilanlardan sonra da ortaya çıkabilir. Bu durumda da mahkeme dilekçe sahibine istirdat davası açması için uygun bir süre vermelidir. 115

About negotible instruments, it is not considirable to turning over or bringing forward of the immanent rights, seperated from the voucher. If there was no judical sentences in TTK. about canceling of the negotible instruments in case of luminouty, the individual's, who had lost the voucher, rights should end and he should not make any request of rights from the indept. To get rig of this consequence which is incongruous to justice, the Law Maker had preperad the judical sentences of the luminouty any canceling of the negotible instruments. This solution is mainly on the benefit of the one who had lost the voucher. The establishment of luminouty and canceling of the negotible instruments had prepared in TTK. detaily and commandery. Negotible instruments are a voucher which has various specifications and can not be considered as seperate from commercial life. Naturally, canceling of these importance possesing vouchers must have some specific rules. Unfortunatelly, as TTK. has identified the establishment detaily, it can not besaid that the systematic of it is really good. The subject had been confused while explained by the Law and sometimes, there had been written some judical sentences contradictory with each other. There are repeating same judical sentences under lots of different topics. One of its reasons is, while TTK. was prepared, they had made use of the Ex - TTK. and Swetzerland Depts Law about the luminouty and canceling of negotible instruments. After the negotible instruments had been lost, to prevent indepted paying the dept to whom display the negotible instruments, the owner of the petition must apply for a deterrent precaution from the court. The acceptance or rejection of the application for a deterrent precaution from the court is dependent on the voluntary jurisdiction judical sentences. The decision of deterrent precaution, is a special form of precautionary measures which had been explained in the Articles 101-113 of HUMK. While the court didides about the deterrent precaution, it can request for a quarantee from the owner of the petition in case of possible loss which can be occur. But, it must be stated that, it is not right to make a rule before the case and it's judge's the right to decide to take or not to take quaratee (HUMK. a. 110). 116The person who had lost the voucher must request the cancellatin of the voucher in case of whether the new owner of the voucher is not known ( TTK. a. 671/1) or the voucher had been totally destroyded as no one should get it, like burned. After the decision of deterrent precaution, if the person who had the voucher is known, there must be an action of restitution against this person. The court, gives an appropiriate period to the owner of the petition to file complaint against. The person who had the voucher could appear after the procedural written announcements to cancel the voucher. In that case, the court must give an appropiriate period to the owner of the petition for action of restitution. 117