Türkiye Selçukluları ve Anadolu Beylikleri döneminde Türk denizcilik faaliyetleri

Abstract

ÖZET Münasebette bulundukları ve mücâdele ettikleri devletlere nispetle daha geç amanlarda denizlerle tanışan ve ondan istifâde etme başlayan Türkler, çok kısa ayılabilecek bir süre içinde bu yeni sahaya da intibak etmişler ve kendilerini kabul ettirerek başarılı olmuşlardır, Bilinen ilk büyük Türk denizcisi unvanına sahip olan Çaka Bey, İzmir'i ele geçirmiş ve burada kurduğu donanma ile Bizans Bevleti'ne karşı başarılı deniz savaşları rapmış, kendisine hedef olarak Bizans tahtım seçmiş ve hattâ imparator sanını almak suretiyle Bizans tahtı içirt hazırlıklar yapmaya başlamıştır. Fakat onun kayınpederi ve müttefiki I. Kılıç arslan tarafından öldürülmesi Türk denizcilik tarihi için talihsiz bir hâdise olmuştur Anadolu Selçuklu Devleti'nde denizcilik faaliyetleri Ebu'l-Kâsun ile başlar. O Bizans'a karşı bir tersane inşâ ettirerek denizden de mücâdele etmeyi denemiştir. Genel olarak sakıldığında Türkiye Selçuklu Devleti bir kara devleti hüviyetindedir. Onlar denizleri fethettikleri denize kıyısı olan şehirleri korumak için veya yeni şehirler fethetmek için kullanmışlardır, Alâeddin Keykûbâd zamanında deniz aşırı bir sefer neticesinde fethedilen Suğdak.şehrini hariç tutarsak, Türkiye Selçukluları'nın denizcilik faaliyetleri sınırlı -ölçüler içinde kalmıştır. Türkiye Selçukluları denizleri, askerî bir saha olmaktan ziyâde ticarî bir kaynak olarak görmüşler, hattâ dış politikalarını buna göre organize etmişlerdir..Fetihlere dikkat edildiği vakit başlıca amacın limanlara ulaşmak olduğu görülür. Ayrıca onlar, deniz aşın ülkelerle yapılan ticarete özel bir önem vermişler ve bunu ikili antlaşmalarla garanti altına almışlardır. Anadolu Beylikleri dönemi Türkler'in denizcilik faaliyetlerinin tarih boyunca belki de en faal olduğu dönemdir. Zira özellikle Batı Anadolu Beylikleri, bulundukları coğrafyanın da etkisiyle, kara ordularından ziyâde kendilerine ait tersaneler inşa ederek donanmalar oluşturmuşlar, Bizans'a ve bölgede faaliyet gösteren Latinler'e karşı başarılı bir şekilde mücâdele etmişlerdir. Karadeniz sahilinde ortaya çıkan beylikler de kendi hâkimiyet sahalarım -başarılı bir şekilde kontrol etmişler, onlar da Bizans ve Latinîer'e karşı başarılı bir şekilde savaşmışlardır.Anadolu Beylikleri zamanında da Türkiye Selçukluları zamanında olduğu gibi Anadolu ticarî önemini korumuş, mezkûr beylikler zamanında önemli ticaret antlaşmaları imzalanmış, Anadolu bir ithalat ve ihracat merkezi haline gelmiştir, Nihayet Batı Anadolu Beylikleri sahibi olduklar! deniz kuvvetlerini ve bilgilerini Osmanlı 'Beyliği'ne ilhak olduktan sonra bu beyliğe aktarmışlar, böylece Osmanlı Beyliğî'nin denizlerde çok kısa bir süre içerisinde başarılı olmasının ve hâkimiyet tesis etmesinin müsebbibi olmuşlardır.

ABSTRACT The Turks who has met the sees and profit from it later than the other states, which are their neighbours or enemies has cantured the sees in short period of time and succeded in the sees bv means of*h»vin° hie «nrrpe arr&nipA hvthe othw state« Çaka Bey, who has been known as the first Turkish sailor, has captured Izmir, established a navy and made succesful see wars against Byzantium. Even he has aimed to enthrone Byzantium throne. However, unfortunately he has been killed bv his father in low, Kılıç Arslan the first, who is also his alliance. In Anatolian Seljukhid State, maritime activities have started with Ebu'1-Kâsım. He has established shipyard to struggle against Byzantium from the sees. Generally Turkish Seljukhid state is a land state. When thev conouered the sees thev mainlv aimed to defend or capture the cities, which have coastline with the sees. în T. Aiâeddin Kej'kübâd Age in Turkey Seljukhs, maritime activities have been in limited excent from Su°dak city which has been ^antufwJ h/r nvwcpqc milîtarv p/-n(>dittr/n Turkish Seljukhidss have accepted the sees as trading source rather than accepting the sees as a military area. Even, the}' have defined their foreign policy according to their sense on the sees. When we have a look at ooncuests we could see that thev have roainlv aimed to reach the marines. In addition, they have given a special importance to the overseas commercial activities that have been done with overseas states and they have °uaranteed these commercial activities bv bileteral a°reements. May be, the Anatolian Principalities ''Anatolian Be°1iks) age is the most dense term in terms of maritime activities in Turkish History. Especially, West Anatolian Principalities have established shipyards and navies with the influence of geographic features rather than establishing military land troops. They have struggled succesfuily against Byzantium and Latins. The other Anatolian Princinalities which have been established on Black Sea masstlinp haw contmllpd thffir <rvwt«tHnf» anrl îatıH enrrp^fiıîK? In Anatolian Principalities times, Anatolia has kent its commercial importance like it has been in Turkey Selcuhks times. In Anatolian Principalities age, similar commercial agreements have been signed and Anatolia has become an export and import center. At the end, these Anatolian states have turned over their own navy force shipyards and experiments after they have been captured by Ottoman State.