Türkiye`deki ekonomik krizlerin İMKB`ye etkisinin ölçülmesi (1994-2002)

Abstract

ÖZET Türk ekonomisi 1990'lı yıllardan itibaren sıklaşan aralıklarla ekonomik krizlerle karşı karşıya kalmaktadır. Yaşanan bu krizlerde dışsal etkenlerin de rolü olmakla beraber krizlerin başlıca nedenleri: sürdürülemez bir iç borç dinamiğinin oluşması ve başta kamu bankaları olmak üzere mali sistemdeki sağlıksız yapının ve diğer yapısal sorunların kalıcı bir çözüme kavuşturulamamış olmasıdır. Bitmek bilmez krizler sürecinde siyasal ve ekonomik faktörler el-ele vermekte, zaman zaman siyasi, zaman zaman ekonomik unsurlar ağır bassa da sonuçta içine girilen krizler Türk toplumuna ağır bir bedel ödetmektedir. Hazırlanan tez çalışmasının, birinci bölümünde ekonomik krizler öncelikle teorik olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ekonomik kriz ve ekonomik krizle ilgili temel kavramlar olan, ekonomik kaos ve ekonomik belirsizlik kavramlarına değinilmiş; daha sonraki aşamada ise ekonomik kriz türleri olan, para krizleri, bankacılık krizleri, sistemik finansal krizler ve dış borç krizlerine değinilmiştir. Birinci bölümün son aşamasında ise ekonomik krizlerin nedenlerine yer verilmiştir. Tez çalışmasının ikinci bölümünde; tez konusunu oluşturan 1994 - 2002 yılları arasındaki, 1994 Türkiye Ekonomik Krizi, Kasım 2000 Türkiye Ekonomik Krizi, Şubat 2001 Türkiye Ekonomik Krizi sebep ve sonuçlan, ekonomik göstergelerle açıklanmaya çalışılıp, aynı zamanda bu süreç içerisindeki istikrar programına ve IMF ile yapılan anlaşmalara yer verilmiştir. Üçüncü Bölümde yapılan, ekonometrik ölçümde, Eylül 1998'de de İMKB-100 Endeksine etki ölçümlenince, Türkiye Krizi olmamasına rağmen bu dönemde gerçekleşmiş olan Asya Krizi ve Rusya Krizi'ne de kısaca yer verilmiştir. Tez çalışmasının son bölümü olan üçüncü bölümünde ise Türkiye Ekonomik Krizlerinin, İMKB' ye Etkisinin Ölçülmesi için bir takım ekonometrikölçümlere yer verilmiştir. Yapılan ekonometrik ölçümde, İMKB - 100, İMKB- Mali ve İMKB-Sınai Endeksleri kullanılmıştır. Bu endekslerin 1990(1)- 2002(12) tarihleri arasındaki günlük verileri alınıp, aylık ortalamaları hesaplanmıştır. Ölçümde; ekonomik krizlerin, İMKB'ye etkisinin olup olmadığını belirleyebilmek için öncelikle veri olarak kabul edilen İMKB-100 endeksi üzerinde normal dağılımla kriz dönemleri tespit edilip, bir sonraki aşamada da İMKB-100 endeksiyle İMKB-Mali ve İMKB Sınai endeksi arasında tek denklemli regresyon modeli kurulmuştur. Son aşamada da normal dağılımla tespit edilmiş olan kriz dönemleri yapay değişken (kukla) olarak kullanılıp İMKB-Mali ve İMKB-Sınai endekslerini anlamlı olarak değiştirip değiştirmediği saptanmıştır. Kriz dönemlerinden İMKB- Mali ve İMKB- Sınai Endekslerinin etkilendiği sonuçlarına varılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kriz, İMKB, Mali, Sınai.

SUMMARY The Turkish Economy has been facing with economic crises with frequent intervals since 1990s. In addition to the role of external factors of the crises lived, the main reasons are: the formation of an internal debt dynamism that cannot be perpetuated and, the public banks in front, unhealthy structure in the financial system and the fact that there have not been found a lasting solution for other structural problems. In the period of unending crisis, the political and economic factors are giving hand-in-hand, although from time to time political, time to time economic elements influence strongly, the crisis entered make the Turkish society pay a heavy price. In the first part of the thesis study prepared, the economic crisis are primarily tried to be explained theoretically. In this part, the economic crisis and the basic concepts of economic crisis, economic chaos and economic uncertainty, are mentioned. In the following stage, then, money crisis, banking crisis, systematic financial crisis and external debt crisis, which are kinds of economic crisis, are dealt with. At the last stage of the first part the reasons for economic crisis is given place. In the second part of the thesis study, the crisis between the years 1994-2002, 1994 Turkey Economic Crisis, November 2000 Turkey Economic Crisis, February 2001 Turkey Economic Crisis are attempted to be explained with their reasons and results through economic indicators, concurrently, the Stabilization Program and the agreements reached with the IMF are stated. In the econometric measurement done in the third part, the Asia Crisis and Russia Crisis realized according to the Istanbul Stock Exchange (IMKB)-100 Index are mentioned shortly, despite the fact that they are not Turkey's Crisis.In the third part, which is the last part of the thesis study, set of econometric measurements are given way for evaluating the effects of Turkey Economic Crisis on Istanbul Stock Exchange (IMKB). In the measurement performed, IMKB-100, IMKB-Financial and IMKB-lndustrial Production Index are used. By taking the daily data of these indexes between the dates of 1990(1) - 2002 (12), the monthly averages are calculated. In the measurement, to determine whether the economic crisis has affected the IMKB or not, the crisis period is ascertained trough normal distribution above the IMKB-100 Index, which has before all else been accepted as datum. In the next stage, single equation regression model has been established among IMKB-100 Index, IMKB-Financial and IMKB-lndustrial Production Index. In the last stage, by using the crisis periods, which were determined through normal distribution, as artificial variable (lay figure), it was confirmed whether it meaningfully altered the IMKB-Financial and IMKB-lndustrial Production Index. The conclusion that the IMKB-Financial and IMKB- lndustrial Production Index have been affected by crisis has been arrived. Key words: Crisis, IMKB, Financial. Industrial