11 Eylül sonrası ortamda (2001-2003) ABD milli güvenlik stratejilerinin, Türkiye Cumhuriyeti milli güvenlik stratejilerine etkileri

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti'ni, özellikle kinci Dünya Savası'nın hemensonrasında Sovyetler Birligi'nin Türk Bogazları üzerinde istekleri oldugunuaçıklamasından itibaren, ?güvenlik stratejisi baglamında? tarihsel olarak enfazla etkileyen ülke Amerika Birlesik Devletleri olmustur.Söz konusu etkileme, ?iki kutuplu? dünya düzeninin hüküm sürdügüneredeyse tüm dünya ülkelerinin güvenlik endiseleri gerekçesiyle?kutuplardan? birinde yer almak zorunda kaldıgı Soguk Savas döneminde,yani ABD'nin kendi güvenlik algılayısı dogrultusunda olusturmus oldugu?güvenlik stratejileri perspektifinde? tek yönlü olarak gerçeklesmistir.ABD'nin Türkiye'yi tek taraflı etkileme durumu, Sovyetler Birligi'nindagılmasından sonra ABD'nin ?tek kutuplu süper güç? haline geldigi ve bupozisyonu çerçevesinde ?dünya düzenine? yön verme adına kendini dahagüçlü hissettigi ?Soguk Savas sonrası dönemde? ise; ABD'nin Balkanlar,Kafkasya ve Orta Asya bölgelerindeki çıkarlarının gerçeklesmesindeTürkiye'yi ?ortak? konumunda görmesi nedeniyle, ?çift taraflı etkilesim?niteligine dönüsmüstür.Söz konusu ?çift yönlü? güvenlik stratejisi etkilesimi tarihin kilometretaslarından ve küresel düzenin olagan durumdan çıkarıp, bilinen parametreve dinamikleri kökünden etkileyen 11 Eylül olaylarından sonra karsılıklıetkilesimin iki boyutlu döngüsünden, her yüzeyinin baska bir yöne baktıgıama aynı gövdeyi besledigi ve temsil ettigi, (sekilsel olarak ifade etmekgerekirse, farklı yöne bakan bir çok yüzeyinin olmasına ragmen tek ortakgövdeye sahip bir elmasla ifade edilebilecek nitelikteki) bir iliski seklinedönüsmüstür.ABD'nin 11 Eylül 2001 sonrası ?terörizmle mücadele? faaliyetlerinin ilkhedefi Afganistan olmustur. Türkiye, Afganistan'da askeri harekâtınsonrasında istikrarın saglanması amacıyla olusturulan ISAF istikrar gücüne2002 yılında asker göndererek, ABD'nin kendi güvenlik stratejisi kapsamındaAfganistan'da olusturmak istedigi düzenin oturmasına katkı saglamıstır. Bukatkı aynı zamanda Türkiye'nin kendi ?güvenlik endiselerini? ve ?güvenlikalgısını? ABD paraleline getirerek, söz konusu dönemdeki milli güvenlikstratejisini bir anlamda, ABD'nin güvenlik stratejilerinin etkisi altındasaptamak zorunlulugunda olmak manasına da gelmektedir.ABD, Afganistan Savası'nın hemen sonrasında ?kitle imha silahlarıbulundurdugu? ve ?terörizme destek verdigi? iddiasıyla Irak'a savas açmagirisimlerine baslamıstır. Bu kapsamda ABD, uluslararası alanda diplomasiyapma, kamuoyu olusturma ve askeri koalisyon teskil etme faaliyetlerinegirismistir. Söz konusu süreçte ABD'nin Türkiye'den en fazla destek bekledigikonu, Türk topraklarına ABD askerlerinin geçici olarak konuslanmasınayönelik iznin alınması hususunda olmustur.ABD'nin Irak'a yönelik savas hazırlıkları, Türkiye'nin kendi ?güvenlikkaygıları? çerçevesinde uzun yıllar mücadele verdigi PKK terörü sorununu,savas sonrası muhtemel etkileri yönüyle ele almasına ve bu kapsamda Irakkuzeyinde Türk askeri bulundurma ihtiyacını ortaya çıkarmıstır.Ancak, 1991'deki 1. Körfez Savası'ndan beri ABD kontrolünde ?bagımsız? biryönetime kavusmak için adım adım ilerleyen Barzani ve Talabani gruplarıtarafından; bagımsızlık çabalarına engel olacagı gerekçesiyle, Türk askerininIrak kuzeyine gelme istegine tepki göstermesine sebep olmustur.Irak Savası baslangıcında Türkiye, ABD askerlerinin Türk topraklarınıkullanarak Irak'a geçmeleri için ihtiyaç duydugu liman ve hava alanlarınhazırlanmasına TBMM'nin aldıgı tezkere (6 Subat 2003) ile onay verse de,ABD'nin ?güvenlik kaygıları?nın Türk kamuoyunda paylasılmaması nedeniyleABD askerlerinin Türkiye'de konuslanmasına izin veren ikinci tekere (1 Mart2003 Tezkeresi) TBMM tarafından reddedilmistir.ABD'nin hiç beklemedigi bir sonuç olan ret kararı zamanla, ABD'liyetkililerince elli yılı askın Türkiye-ABD iliskilerini sorgulamasına, iliskilerçerçevesinde olusan ?ittifaklık? hatta ?stratejik ortaklık? gereklerininyapılmadıgı düsüncesinin olusmasına, söz konusu iliskiler çerçevesindeABD'nin kinci Dünya Savası'ndan beri zor zamanlarında Türkiye'ye yaptıgıyardımların ?karsılıgının alınamadıgı? ve bu nedenlerle ?Türkiye'nin hatayaptıgını kabul etmesi gerektigi? gibi yaklasımların ortaya çıkmasına sebepolmustur.TBMM, 1 Mart Tezkeresi reddinden çok kısa bir süre sonra, ABD'nin yenitalepleri dogrultusunda Irak Savası'nda ABD'ye katkı saglamak maksadıyla,?Türk hava sahasının kullanılması? iznini veren tezkereyi 20 Mart 2003tarihinde kabul etmistir. Bu Türkiye'nin ABD için 2003 yılında TBMM'yegetirdigi üçüncü tezkere olmustur.ABD yetkilileri, Türkiye'nin büyük riskleri üstlenerek kabul ettigi üçüncütezkere sonrasında, tezkerenin yetki vermesine ragmen güvenlikgerekçeleriyle Türkiye'nin Irak kuzeyine inmesini istemediklerini ifade etmistir.Türkiye'nin o günkü sartlar çerçevesinde ABD'nin talebi dogrultusunda Irakkuzeyine girmeme kararı ?stratejik ortak? lıgın geregi olarak kabul edilse de,bu aynı zamanda ABD'nin 11 Eylül sonrası süreçte çok defa yaptıgı,Türkiye'nin güvenlik stratejisine müdahalelerden biri olarak dadegerlendirilebilir.Üçüncü tezkereden sonraki dönemde, Irak`da artan siddet olaylarınıazaltmak ve yeni bir devlet kurulmasına destek saglamak maksadıylaolusturulacak ?istikrar gücü? için ABD bir kez daha, (2003 yılı için düsünülürsedördüncü kez) asker talebinde bulunmustur.TBMM ?stratejik ortaklık?çerçevesinde 7 Ekim 2003 tarihinde ABD'nin talebine onay vererekmüttefikligin geregini yerine getirmistir. Ancak bu kez Kürt grupların baskısıve Iraklı muhaliflerin istegi dogrultusunda ABD, Türkiye'den ?askergönderme? isteginden vazgeçmesini istemis ve Türkiye bir kez daha ABDgüvenlik yaklasımlarının etkisi altında kararını gözden geçirerek, Kasım2003'de Irak'a ?asker gönderme? kararını uygulamayacagını kamuoyunaaçıklamak zorunda kalmıstır.Sonuç olarak 11 Eylül sonrası dönemde ?terörizmle mücadele?kapsamında olusturdugu ve uzun vadede küresel dünya düzenini yenidensekillendirmeyi amaçlayan ABD Güvenlik Stratejilerinin uygulamaları, TürkiyeCumhuriyeti'nin Güvenlik Stratejileri'ni önemli oranda etkileyerek, Türkiye'ninkendi güvenlik kaygıları dısında uygulamalar yapmasına sebep olmustur. Busonucun ortaya çıkmasında, Türkiye-ABD iliskilerinin dayandıgı parametrelerolan ve iliskilerin basladıgı süreç boyunca Türkiye aleyhine gelisen ekonomik,askeri ve teknolojik yardımların önemli oranda katkısı bulunmaktadır.Ekonomik, askeri ve teknolojik dengesizlikler ortadan kaldırıldıgı takdirde,Türk-ABD Güvenlik Stratejisi etkilesimleri, sadece ABD'nin ?dünyaya düzenverme? güvenlik felsefesi yaklasımının tesirinde degil, Atatürk'ün ?Yurtta SulhCihanda Sulh? güvenlik felsefesi temeline de dayanan bir düzlemde cereyanedebilecektir.

The United States of America (USA) has become the most effectivecountry upon the Turkish Republic considering the historical issues related tothe ?Security strategy?, since announced thet Soviet Union had requests onBosporus just after Second World War.Subject impacts had occurred in one-way within the ?Secrity StrategyPerspective? provided by US?s own security issues in the cold war are while?Double pole? word order was dominant and almost all countries were forcedto take place in either side of ?the poles? due to security concerns.In ?the era after the Cold War? when USA felt much more powerful to rulethe ?world order? as Soviet Union collapsed and USA had become ?the superpower?. Thus, USA?s one-sided impact turned to be ?two-sided? due to itsconsideration of Turkey as a ?partner? in order to fulfill the interests at theBalkans, Caucasia and the Middle East.?Two sided? security strategy impact was one of the cornerstones ofhistory and turned to be a relationship while the global system changed fromthe usual, as double-sided impact with two dimensions after the 9/11 attackswhich greatly affected all known parameters and dynamics, to ?each sidedirected to another direction? (It can also be described as a diamond whichhas the same body but sides looking at different directions as a figure) butsupporting and representign the same root.Afgahanistan was the first objective of the USA?s ?anti-terrorism campaign?after 9/11. Turkey provided support to strengthen the order that USA desiredto establish by supplying militry units to the ISAF stability forces which wasestablished in Afghanistan for stability after military campaign in 2002. In away, national security strategy in the subject era, as a support was alsomeant to determine the Turkey?s own ?securty concerns? and ?securityperception?, parallel with USA?s.USA prepared to declare war against Iraq, claiming ?the existence of massdestruction weapons? and ?support of terrorism? just after the AfghanistanWar. Within this issue, USA commenced establishing international diplomacyefforts, public opinion and military coalition. USA?s most wanted issue fromTurkey was temporary locating USA militry in Turkey.USA?s preparation for Iraq War has been brought out needs for evaluatingthe upcoming possible effects after war concerning PKK terrorism problemwhich was fought against within Turkey?s own ?security concerns? andadeploying Turkish military to north of Iraq.However, the possible deployment of Turkish Armed Forces military unitsto the north of Iraq caused opposition from Barzani and Talabani groups, forpreventing independence efforts, which are advencign to set up an?independent? government under the control of USA since the 1st Gulf War in1991.In the threshold of the Iraq War, although the official letter issued by theGrand National Assembly (6 February 2003), Turkey had permitted the portand airfields to be prebaped which were required by the USA in order totransit while going to Iraq; concerning that USA was not sharing the ?securityconcerns? wiht the Turkish public opinion, the second official letter whichshould have permitted the deployment of US military units in Turkey wasrejected by the Turkish GNA (1 March 2003).The rejection which the USA unexpected, consequently caused thereevaluation of the 50 years of Turkey-USA relationship, the idea of notaccomplishing ?alliance? or even ?strategic partner? requirements by the USauthorities. Within subject relations such ideas were popped up that USAwas not ?paid back? due to its aids to Turkey in hard times since the SecondWorld War and that ?Turkey must accept its failure?.The GNA, just after rejecting the official letter issued on the 1st of March, inorder to support USA in the Iraq War with the new requests, had acceptedthe official letter which permits the USA to utilize the ?Turkish airspace? in 20March 2003. This was the third official letter of Turkey that was for the USAwhich was discussed in GNA in 2003.After Turkey?s acceptance of the third official letter under great risks eventhe official letter permitted, US authorities said that they were not willingTurkey to transit to the north of Iraq due to security concerns. Although atthan times the decision of not transiting Turkey to north of Iraq upon therewuest of USA was considered to be a reason of ?strategi partnerslip?, it canbe evaluated as, at the same time, one of the US inter ferences to Turkey?ssecurity strategy, where many others did after the era of 9/11 attacks.Upon the period of the third official letter, once again (When considered for2003, it was the fourth request) USA requested military units from Turkey forformingi a ?stability force? that wolud support to establish a new country andreduce the violence in Iraq. The GNA, within the ?strategic partnership?, hasaccepted the US request and fulfiiled the requirements of the Alliance.However this time, through the pressure of the Kurdish groups and Iraqiopponents requests, USA wanted Turkey to cancel its desire to ?deploymilitary units? and once again Turkey evaluated this decision within theinfluence of US security concerns and on November 2003, was forced toannounce that the public opinion not to execute the ?deployment of militaryunits?.As a conclusion, US security strategy practices, established within ?antiterrorism?after 9/11 attacks, that were aimed to shape the global world orderin long term; affected the Turkish Republic?s security strategies in a greatscale and caused Turkey to make applications other than own securityconcerns.The parameters that Turkey-USA relations are based on, unbalancedeconomic, militaric and technologic support (aid) to Turkey since the periodthat relationship commenced, had great influence in achieving such anoutcome.In case the economic, military and technologic support (aid) are eliminaed,the Turkish-US security strategy interactions, will not be under the influenceof USA?s ?changing world order? security philosophy but will result in suchsituation as stated in Atatürk?s ?Peace at Home, Peace in the World? securityphilosophy.