Saha (Yakut) Türklerinin Culuruyar Nurgun Bootur Destanı

Abstract

Saha (Yakut) Türkleri, Rusya Federasyonu'na bağlı ?Saha (Yakut) Cumhuriyeti'nde yaşamaktadır. Ülkeleri, dünyanın en çetin iklim şartlarına sahip bölgelerinden biri olan kuzeydoğu Sibirya'dadır. Bu zor iklim şartlarında, Kamlık dinlerini, geleneklerini ve göreneklerini uzun yıllar boyunca yabancı kültürlerin etkisinden uzak bir şekilde yaşatmış olan bu Türk boyu, zengin bir sözlü edebiyata sahiptir. Bu zengin sözlü edebiyatın şekil ve içerik olarak en önemli türlerinden birisi de olonho adı verilen destanlardır. Olonho, Sahaların uzun ve soğuk kış gecelerinin en önemli eğlence aracıdır. Bu Türk boyunun asırlar boyunca oluşan kültürel kodları da bu türün içeriğinde gizlidir.Saha sözlü kültüründeki olonho terimi, Anadolu sahasında destanı, olonhohut da destan anlatıcısını karşılamaktadır. Bu çalışmamızda, ülkemizde çok ayrıntılı olarak tanınmayan, olonho adındaki bu sözlü edebiyat ürününün, en çok sevilen örneklerinden birisi olan Culuruyar Nurgun Bootur'u inceledik. Başkahramanı ?Nurgun Bootur? olan bu olonho, nazım-nesir karışık olarak icra edilmiştir. Culuruyar Nurgun Bootur'un pek çok varyantı arasında en yaygın olarak bilineni ise K. G. Orosin'e ait olanıdır.Tezimizde metin olarak Culuruyar Nurgun Bootur'un K. G. Orosin varyantını esas aldık. Bu metni, öncelikli olarak Kiril alfabesinden Latin alfabesine çevirip Türkiye Türkçesine aktardık. Aktarmayı, mümkün olduğunca metnin aslına sadık kalarak yapmaya özen gösterdik. Çalışmamız dört bölümden meydana gelmektedir: Birinci bölümde olonho anlatma geleneği, ikinci bölümde Culuruyar Nurgun Bootur Olonhosu'nun gelenek içerisindeki yeri, üçüncü bölümde olonhonun motifleri ve dördüncü bölümde de metin ve aktarma yer almaktadır. Çalışmamızın sonuna ise metnin Sahaca aslının genel dizinini ve ekler bölümünü ilave ettik.

The Sakha (Yakut) Turks live in the Sakha (Yakut) Republic. Their country is in northeast Siberia, which has one of the harshest climatic conditions on Earth. This Turkish tribe, who have kept their Kamlık religion (the ancient religion of the Turks), traditions and customs from the effects of foreign cultures for many years, have a rich oral literature. One of the most important genres of this oral literature in terms of form and content are the eposes called olonkho. Olonkho is the most important entertainment tool of the long and cold winter nights of the Sakhas. The cultural codes of this Turkish tribe, which have been formed throughout the centuries are also hidden in this genre.The term olonkho in the Sakha oral culture corresponds to epos in the Anatolian region and olonkhohut corresponds to the epos narrator. In our study, we have studied Culuruyar Nurgun Bootur, which is one of the best known examples of this oral literature genre olonkho which is not known in detail in our country. This olonkho whose main hero is ?Nurgun Bootur? has been improvised as a combination of verse-prose. Among the several variants of the Culuruyar Nurgun Bootur the most widely known is the one that belongs to K. G. Orosin.In our thesis, we have worked on the K. G. Orosin variant of Culuruyar Nurgun Bootur. First of all, we transcribed this text into the Latin alphabet from the Cyril alphabet and then we translated it into Turkish. We paid special care to keep to the original text while translating. Our study consists of four parts. The first part consists of the tradition of olonkho narration, the second part focuses on the place of Culuruyar Nurgun Bootur in this tradition, the third part contains the motifs of the olonkho and the fourth part contains the text and the translation. To the end of our study we have added the general index of the original text in the Sakha language and the appendix.