Eski Uygur Türkçesinde olasılık kipliği

Abstract

Bir dilin konuşurları duygu, düşünce ve tavırlarını söz dizimi içinde belliişaretleyicilerle aktarırlar. Konuşurun istek, kesinlik, zorunluluk, tahmin,şüphe, çıkarım olasılık vb. pek çok anlamı aktarırken yararlandığı bu dilbilgisi işaretleyicilerine kiplik (modality) adı verilmektedir. Kipin anlamındadeğişiklik meydana getirebilen ve sözcenin anlamına netlik kazandırankipliğin alt kategorilerinden birisi de olasılık kipliğidir. Olasılık kipliği; şüphe,tahmin, varsayım, olasılık, kesin olmama durumunu gösteren kiplikkategorisidir.Türkçenin tarihî lehçelerinden Eski Uygur Türkçesinde üç altkategoride incelenen olasılık kiplikleri, tahminî, öznel ve nesnel olasılık kipliğitürlerinde örnekler vermektedir. Eski Uygur Türkçesinde olasılık kiplikleri sayıbakımından azımsanmayacak ölçüdedir. ?sA, -gAy, birök?erser, bolgukergek gibi olasılık kipliği işaretleyicilerinin kullanıldığı Eski Uygur Türkçesinde olasılık anlamının daha çok bağlamdan beslendiğini söylemekmümkündür.

Speakers of a language convey their feelings, ideas and manners insyntax by using specific markers. These grammatical markers that are usedby speaker to convey meanings such as wish, obligation, prediction, doubt,inference, probability and so on are called modality. Possibility modality isone of the subcategories of modality that can modify the meaning of a modaland make the meaning of a sentence to gain clarity. Possibility modalityincludes the states of doubt, prediction, assumption, possibility anduncertainty.Possibility modalities are examined in three subcategories in OldUyghur Turkish that is one of the historical dialects of Turkish and theyprovide examples in types of speculative, subjective and objective possibilitymodalities. Old Uyghur Turkish has a substantial number of possibilitymodalities. It is possible to say that possibility meaning is rather suppliedfrom the context in Old Uyghur Turkish that has possibility modality markerssuch as ?sA, -gAy, birök?erser, bolgu kergek.