XIV. yy. Divan şiirinde sevgiliye dair benzetmeler

Abstract

Selçuklu egemenliğinin sona erip beylikler ve Osmanlı Devleti'nin kuruluş dönemine rastlayan XIV. Yüzyıl, edebî anlamda bir dönüm noktası olmuştur. Resmi dil olarak Farsçanın terk edilişinin ardından bu yüzyılda, Türk dili Anadolu'da tamamıyla yerleşmiş ve edebiyat dili haline gelmiştir. Bu bakımdan Divan Edebiyatı'nın temelleri daha çok bu yüzyılda aranmalıdır. Çalışmamızda, Divan şiirinin merkezinde geniş bir yer işgal eden sevgili tipi derinlemesine incelenerek Divan edebiyatının oluşum sürecine ışık tutulmaya çalışılmıştır. 14. yüzyıldaki sevgili anlayışının tam anlamıyla ortaya konulması ve geleneğin oluşum sürecindeki rolünün belirlenmesi gelenek-sanatkâr-toplum ilişkisinin ortaya konularak edebi açıdan pek çok problemin çözümünü sağlayacak, sonraki yüzyılların anlaşılması ve değerlendirilmesinde yol gösterici olacaktır.Çalışmamızda, şairler tarafından ortak bir muhatap olarak benimsenen sevgili, benzetmeler çerçevesinde değerlendirilerek, sevgili tipi ile tabiat, devlet, teşkilatı, toplum yapısı, sosyal hayat, gelenek, kozmografya ilişkisi belirlenmeye, aşığın sevgili karşısındaki konumu ortaya konulmaya çalışılmıştır.

The 14th century when the Seljuk domination ended and beyliks (principalities) as well as Ottoman Empire founded was the landmark in terms of literature. After the Farsi had ceased to be the official language, the Turkish language was widely settled and became the literary language during that century. From this point of view, the fundamentals of Divan Literature should be mainly looked for in such period. In this study, we try to provide an insight into the emergence of Divan literature, anatomizing the beloved, which occupies a wide space in the heart of Divan poetry. Exactly revealing the concept of the beloved as in the 14th century and identifying its role in the formation of the custom will provide solution of many literary problems by specifying the relationship between custom, artist and community and will serve as a guiding spirit in comprehending and evaluating the subsequent centuries.In this study, the beloved who was considered by poets as a common object is assessed within the framework of similes, in an effort to identify the relationship of the beloved with nature, state organization, community structure, social life, custom, cosmography, and to reveal the status of the lover against her the beloved.