XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti`nde hediye ve hediyeleşme (Padişahlara sunulan ve padişahların verdiği hediyeler üzerine bir araştırma)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı padişahlarına hangi kişiler tarafından ne tür hediyeler takdim edildiği, keza padişahların kimlere ne tür hediyeler dağıttığı, hediye mübadelesinin hangi vesile, amaç ve işlevlerle gerçekleştiği gibi hususların incelenmesiyle Osmanlı Devleti'nde hediye ve hediyeleşmenin ne anlama geldiğini ortaya koymaktır. Çalışma zaman olarak XVII. yüzyılı (1600-1699) kapsamaktadır. Osmanlı bürokratları arasında gerçekleşen hediyeleşmeler ile tımar ve görev tevcihleri bu çalışmanın dışında tutulmuştur. Araştırmada, konuyla ilgili literatür taramasından sonra Osmanlı arşiv belgelerinin tespit edilerek bunların temini, tasnifi ve fişlenmesi suretiyle diğer kaynak ve araştırmaların verileri de kullanılarak bunların değerlendirilmesi yapılmıştır. Araştırmadan çıkan sonuca göre Osmanlı Devleti'nde hediyeler, başlangıçta Osmanlı öncesi geleneksel uygulamaların bir tezahürü olarak alınıp verilirken XVII. yüzyılda gelişen sosyal ve ekonomik şartlar neticesinde çeşitlenerek merasimlerin önemli bir unsuru haline gelmiştir. Bu dönemde geleneksel bir devamlılık arz etmesinin yanı sıra; bağlılık, itaat, dostluk, barış ve dayanışmanın aracı olarak hediyeleşme, sağladığı siyasal, sosyal, kültürel, psikolojik ve ekonomik işlevleri bakımından iktidarın başvurduğu bir araç olarak ön plana çıkmış ve merkezî otorite tarafından bir güç unsuru olarak kullanılmıştır.

The aim of this study is investigating the type of gifts presented to the sultans and who presented them, in the same way what kind of gifts were presented by the sultans and to whom those were presented, and determining the aim and functions of the gift interventions and what gifts meant in the Ottoman Empire. The study covers the 17th century in terms of time (1600-1699). The gifts presented among the Ottoman bureaucrats and manor and duty preferences have been excluded from this study. In the research, the Ottoman archive documents have been detected after a literature scan, and other resources and data obtained from the other researches have been made use of through supplying, sorting and recording them. As a result of the research, it has been found that during the Ottoman Empire times, presenting gifts was initially the appearance of the traditional applications before the Ottoman times while in the 17th century it got varied and became an important part of the ceremonies with the developed social and economic conditions. During this period, presenting gifts was not only continued as a tradition but also became a prominence as a tool applied by the sultans due to its political, social, cultural, psychological and economic functions as it meant loyalty, compliance, friendship, peace and solidarity and considered as a power factor by the central authority.