İstanbul Basını`nda büyük kabine (21 temmuz 1912-23 ocak 1913)

Abstract

II. Meşruiyet'in ilanı Türk siyasal hayatından büyük değişikleri,yenilikleri berberinde getirmiştir. Bu yeni edinimlerin en önemlisi şüphesizanayasal rejimdir. Mutlak monarşiden, anayasal monarşiye geçilmesi ilebirlikte devlet yönetiminde daha önce hiç denenmemiş olan bir sistemekabine sistemine geçilmiştir. Bu sistemde iktidar, padişah'ın ve meclisin ortakgücüdür. Meşrutiyet hayatı boyunca meclis, demokratik rejimlerin gereğiolarak kabinelerin denetim mekanizması olarak görev yapmış, iktidarmuhalefetilişkilerini işletmiştir.1908-1913 yılları arasındaki 5 yıllık kısa bir sürede 9 Kabine kurulmuşve yıkılmıştır. 22 Temmuz 1912'de iş başına gelen Gazi Ahmet MuhtarPaşa'nın sadrazamlık görevini üstlendiği, Kamil Paşa'nın Şurayı devlet Reisiolarak görev aldığı Büyük kabine, meşrutiyetin döneminin en büyükkabinelerinden biridir. Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın oğlu Mahmut MuhtarPaşa'nın bu kabinede bahriye nazırı olarak görev alması nedeni ile `Babaoğul`kabinesi olarak da anılan bu kabine büyük ümitlerle iş başına gelmişti.Büyük Kabine iktidara geldiğinde, Osmanlı devleti dahili ve harici bir çokproblemle karşı karşıya kalmıştı. Dahilde İttihat Terakki Cemiyeti aleyhtarlığıciddi boyutlara varmış, cemiyetin devlet işlerine sürekli müdahil olmayaçalışan tavrı, bazı çevreler tarafından şiddetle eleştirilmeye başlanmıştı.Cemiyetin bu tavrına karşılık bütün muhalif kesimler 1911 yılında Hürriyet veİtilaf Partisi adı altından toplanmıştı. İttihat Terakki ve Hürriyet İtilaf Fırkasıarasındaki parti çekişmeleri toplusal gerilimi tırmandırmakta bu durumtoplumsal anarşiyi tetiklemekteydi.Hariçte ise Arnavutluk isyanı bütünsıcaklığı ile gündemdeki yerini korumakta idi. Öte yandan Hakkı Paşakabinesi zamanında başlayan Trablusgarp savaşı da devam etmekteydi.Böyle bir ortamda `Tarafsızlık` ve `Barış` parolaları ile Gazi Ahmet Paşaİktidara geldi. Büyük Kabine'nin iktidarı, toplumsal gerilimi düşüremedi.258İttihatçıların yönetimden uzaklaştırılmaya çalışılması,devletin önemlikadrolarından ittihatçıların tasfiye edilmesi, iktidara karşı cemiyetinmuhalefete geçmesine sebebiyet verdi. Hariçte ise Arnavutlara önemli bazıayrıcalıklar tanınmasına rağmen, Arnavutluk 1912'de bağımsızlığını ilan etti.Trablusgarp savaşı kaybedilerek Uşi anlaşması ile Trablusgarp İtalyanlarabırakıldı. Dahası dış politikasını `Barış` ilkesi üzerine kuran büyük kabine,Balkan savaşlarının çıkmasını engelleyememişti. Balkan savaşlarındaOsmanlı ordusunun kısa sürede büyük mağlubiyetler alması üzerine, KamilPaşa, Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın yerine geçmiş ise de savaşlarda arzuedilen başarı sağlanamamış, Bulgarlar Edirne önlerine kadar gelerek şehrikuşatma altına almışlardı. Böyle bir ortamda, Düvel-i Muazzama devletleriEdirne'nin Bulgaristan' a terk edilmesini öngören bir nota'yı 17 ocak 1913'teOsmanlı Devleti'ne vermişlerdi. 22 Ocak 1913'te saltanat şurasında nota elealınmış ve Nota'ya verilecek cevap kararlaştırılmıştı. 23 Ocak 1913'te, KamilPaşa'nın başkanlığındaki devlet ricali Babıali de Düvel-i Muazzama'yaverilecek cevabi nota'yı yazdıkları sırada İttihatçılar, Kamil Paşa'nın Edirne'yiBulgarlara terk ettiğini ileri sürerek Babıali'yi bastılar. Harbiye Nazırı NazımPaşa'yı öldürerek kanlı bir darbe ile hükümeti devirdiler. Kamil Paşa'nın zorlaistifa ettirilmesiyle birlikte adı gibi büyük beklentiler ile birlikte iş başına gelenfakat kendisinden bekleneni yerine getiremeyen Büyük Kabine yıkılmıştır.Anahtar Kelimeler:1- Büyük Kabine,2- Gazi Ahmet Muhtar Paşa,3- Kamil Paşa,4- İttihat Terakki Cemiyeti,5- Trablusgarp Savaşı, 6- Balkan Savaşları.259

The declaration of second constitution has brought with majorchanges and innovations in Turkish political life. Undoubtedly the mostimportant acquirement was constitutional regime. By passing from Absolutemonarchy to constitutional monarchy, cabinet system was introduced as anew system that has never been tested before. Sultan and the parliamentwere ruling together in this system. Throughout constitutional life of it theparliament served as a mechanism of control cabinets in accordance withdemocratic regimes, the ruling-opposition relations has operated.Nine cabinets were constructed and collapsed in a short period of Fiveyears in between 1908-1913. July 22 1912, as per job undertaken by theGazi Ahmet Muhtar Pasha, grand vizier, Kamil Pasha, parliament speaker,the Grand cabinet was served as the Head of State, was also one of thelargest cabinets along the Constitutional Monarchy period. Mahmud MuhtarPasha, Gazi Ahmet Muhtar Pasha's son, being a part of the cabinet asMinister of the Navy. Thus, the cabinet was called `Father-son` cabinet andacceded with great hope. When the Grand Cabinet came to power, theOttoman Empire faced a lot of problems internally and externally. Society ofUnion and Progress had serious opposition inwardly, constantly interveningin state affairs, trying to be the attitude of society, began to be criticizedseverely by some circles. In this attitude all the dissident segments of thesociety had gathered under the name of Freedom and Entente Party in 1911.The conflict in between Freedom and Entente Party and the party of Unionand Progress escalated tension and this revolted social anarchy in thesociety. By the time, Albanian rebellion maintained its place on the agendawith its all temperature. On the other hand, Tripoli war continued whichstarted during the Hakki Pasha?s cabinet. In such time, Gazi Ahmet PashaCame to power with the words ?Neutrality? and ?Peace?. Grand Cabinet260Government could not reduce the social tension. Supporters of the Union andthe progressive removal of government, cadres of supporters of the Unionand the progressive liquidation of the state, caused community to sideoppose the government. In outward, despite the recognition of someimportant privileges of Albanians, Albania declared its independents in 1912.The war of Tripoli was lost and made the Tripoli agreement with Italy bygiving them Tripoli. Moreover, the grand cabinet who founded the foreignpolicy on ?peace? could not prevent emergence of Balkan War. As soon asupon receiving the biggest defeat of the Ottoman army in the Balkan warseven though Kamil Pasha commandeered the wars instead of Gazi AhmetMuhtar Pasha he could not achieved the desired success. The Bulgarianshad came near to Edirne and taken the city under siege. In suchenvironment, The Entente Powers has given Ottoman state a memorandumwhich required leaving City of Edirne to Bulgaria in January 17 1913. It wasdiscussed and decided how to answer that memorandum in Council of theSultanate. In January 23 1913, when the State Council gathering to write theanswer of the memorandum headed by Kamil Pasha they were surroundedby supporter of unions and progress. Rebellions asserted that Kamil Pashaleft The City of Edirne to Bulgaria and overthrew the government with bloodycoup by killing the minister of war. Kamil Pasha, maintained by force theresignation with great expectations as the name of the business alone butcould not fulfill what is expected from him. Then the Great Cabinet collapsed.Keywords:1- Grand Cabinet,2- Gazi Ahmet Muhtar Pasha,3- Kamil Pasha,4- Union and Progress Party,5- Tripoli War, 6 - Balkan Wars.