18. yüzyılın ilk yarısında Amid kazası

Abstract

Bu çalışma, 1655-1751 yıllarına tarihlenen 7 adet şer'iyye sicili defterinden elde edilen bilgilerle Amid'de sıradan bireylerin gündelik hayatlarındaki rutini ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. 17 ve 18. yüzyılda hakkında çok az bilgi sahibi olduğumuz Amid şehrindeki sosyal yapıyı ve ekonomik faaliyetleri irdelemektedir. Hukukun işleyişinin ele alındığı idari-adli bölümde, kadı, mahkeme, mahkeme çalışanları, mahkemenin toplanma biçimleri, mahkemenin coğrafi olarak kaza alanı gibi konular ele alınmıştır. Şehrin fiziki ve askeri-idari yapısı bir başka bölümde ayrıntıları ile izah edilmiştir. Bu bağlamda şehir surları, İçkale, mahalleler, evler, ibadethaneler, medreseler, hamamlar, ticaret mekanları tespite çalışılmıştır. Şehirde idarecilik yapan paşa ve voyvodalar idare süreleri ile beraber tespit edilmiştir. Toplumsal hayat irdelenirken evlilik hususunda Amid'de yürürlükte olan başlık parasının aşiret hukukunun bir yansıması olarak şer'i hukukta yer bulabildiği görülmüştür. Yine Amid'de yaşayan zimmîlerde çok eşlilik, çocuk sayısı ve boşanmalar ele alınmıştır. Amid'de seçkin zümreler arasında Millizade, Şeyhzade, Semanzade, Erdebilzade, İskenderpaşazade gibi aileler dikkat çekerken, aşiret ve cemaat yapısının oldukça yaygın ve görünür olduğu tespit edilen bir başka husus olmuştur. Müslüman bu yapının yanı başında şehirde meskun zimmîler ve bunların Müslümanlarla ilişkileri de ele alınmış, bu bağlamda ihtida olgusu tetkik edilmiştir. Amid'in askeri organizasyonda taşıdığı önem, özellikle çevreye nakledilen tahıl ürünleri ve diğer askeri mevacib (ihtiyaç) belgeler üzerinden tespit edilebilmektedir. Şehirdeki tarımsal üretimin yanında, değirmenler, boyahaneler inceleme döneminde dikkat çeken üretim alanlarıdır. Eyaletteki madenlerden çıkan hammadde şehirde zanaat kolları tarafından işlendiği gibi çevreye de nakledilmekteydi. Zengin bir mesleki çeşitliliğe sahip olan esnaf teşkilatı vergi listeleri ve diğer kayıtlardan tespit edilebilmektedir. Şehir için ticaretin de önemli bir gelir kalemi olması yanında bu işlemlerde yasal faizin % 10-15 civarındayken bunun çok üstünde bir oranla tefecilik ve rehincilik yapıldığı da görülmektedir. Satış belgelerinden ise Amid'deki dükkan, menzil, tarım arazisi, hayvan ve köle fiyatları ilk tespit edilen hususlar olmaktadır. Anahtar Sözcükler:1. Amid2. Kadı3. Mahkeme4. Osmanlı Devleti5. Aşiret

This study aims to reveal daily routines of ordinary people living in Amid within the context of information gained from 7 court records (Şer'iye Sicilleri) dated between 1655-1751. In addition it probes 17th and 18th centuries economic and social structure in Amid city.In the administrative-judicial chapter, in which we discuss law process, issues like kadi, court, court workers, gathering styles of the court and geographical domain of the court were discussed. In another part, city's physical and military-administrative structures were explained at great length. In this context city walls, inner parts of fortress, neighborhoods, houses, sanctuaries, madrasahs, baths and trading places were tried to be identified. Pashas and Voivodes governed the city were identified with their governship durations. While discussing the social life it's found that bride price which exists in Amid found place in ecclesiastics law as a reflection of tribe law. Also polygyny, number of children and divorcements issues in Dhimmi community living in Amid. It's also identified that Millizade, Şeyhzade, Semanzade, Erdebilzade and İskenderpaşazade families were amongst wealthy families of Amid and the tribal structure was exist widely in the whole city. Very close to this Muslim structure, dhimmi citizens and their relations with Muslims were also discussed and conversion fact was examined in this context. Amid's importance in military organization can be identified especially with the transported cereal products and other military needs to the surrounding areas according to the documents. Besides agricultural production, mills and dyehouses were salient production fields during the researched period. Raw materials mined in the state were transported as well as they were processed by the crafts in the city. Having a wide variety of fields, craft organizations can be identified with the tax lists and other records. Besides the trade in the city, it was found that danism and pawnbrokership were being executed with the rates over legal interest which was about %10-15. Also, from the sales notes, store, menzil, agricultural field, animal and slave prices were amongst the identified issues formerly. Keywords:1.Amid2.Kadi3.Court4.Ottoman Empire5.Tribe