16. yüzyıla ait Figani`nin İskendernamesi üzerinde sentaks incelemesi

Abstract

İskendername, batı ve özellikle doğu toplumlarında İskender'in hayatını, askerî mücadelesini ve devlet adamlığını dinî, destanî unsurlarla anlatan eserlere verilen genel bir isimdir. Figanî ise 16. asırda yaşamış bir şairimizdir. Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar bölümünde 4201 demirbaş, 891.55 sınıflama numarasıyla kayıtlı Tarih-i İskendername adlı eser, bu çalışmanın asıl konusunu teşkil etmektedir. Süleymaniye Kütüphanesi kayıtlarına göre eserin yazarı Figanî'dir. Şairin yaşadığı zaman dilimini ve eserin dil özelliklerini dikkate aldığımızda eser Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı Türkçesine geçiş dönemi eserlerinden biri olarak kabul edilebilir. Ancak daha çok Eski Anadolu Türkçesinin özelliklerini taşıdığını söylemek mümkündür. Manzum ve mensur bölümlerden oluşan eser özellikle nesir bölümünün çokluğu sebebiyle söz dizimi çalışmaları için uygun bir kaynaktır. Eski Anadolu Türkçesinin en az incelenen bölümlerinden birisi söz dizimi bölümüdür. Biz bu çalışmada söz konusu gramer alanına katkı sunmaya çalıştık. Çalışmamızda öncelikle metni oluşturduk. Gayet okunaklı bir nesih yazı türüyle yazılmış 209 varaktan oluşan metni dönem sözlükleri, Osmanlıca-Türkçe sözlükler ve yayımlanmış tezlerin sözlük ve dizinlerinin yardımıyla transkribe ettik. Metin söz dizimi incelemesini cümlenin öğeleri, kelime grupları, cümle çeşitleri başlıkları altında üç ana grupta yaptık. Her grubu kendi içinde alt kollara ayırmak suretiyle örneklerle inceledik. Sonuç bölümünde metnin cümle ve kelime grubu özelliklerini maddeler halinde ifade ettik.

The subject of our study is the text titled as Iskendername. Kitabı-ı Iskender and Iskendername are general names given to written works which recite Alexander's life, military campaign, and statesmanship with religious and heroic elements in western and especially eastern societies. As our subject matter, we chose the work registered with 4201 inventory number and 891.55 classification number in Manuscript Donations section of Suleymaniye Library. It is titles as Tarih-I Iskendername (The History of works on Alexander). According the registrations of Suleymaniye Library, the composer of this work is Figani. Considering the poet's period and the work's linguistic characteristics, it can be defined as a transition text from Old Anatolian Turkish to Ottoman Turkish. It is even possible to state that the work mostly carries Old Anatolian Turkish characteristics. A mixture of prose and poetry, the text was a suitable choice for syntax study thanks to its many sections of prose. Syntax is one of the least studied sections of Old Anatolian Turkish. We tried to contribute to the said grammar field in this study of ours. In our study, we firstly created the text. We transcribed the text of 209 leaves, which was written in a very readable naskh, with the help of dictionaries of the period, Ottoman-Turkish dictionaries, and dictionaries and indexes of published master's theses. We conducted syntax analysis in four main groups as sentence elements, phrases, sentence classification, and the methods used to connect sentences. We analysed each group by dividing into subsections and giving examples. We also provided quantitative data in tables about sentences. We expressed in articles the general characteristics of the text's sentence and phrase sections and its distinctive aspects compared to contemporary Turkish.